Fractal

Ένας χείμαρρος από μικρές προσωπικές και μεγάλες αφηγήσεις

Γράφει η Χάρις Κατάκη // *

 

Κρυσταλία Πατούλη «Αδέσποτα», εκδ: Ταξιδευτής

 

«Χαίρομαι που έχω την ευκαιρία να  μιλήσω για το βιβλίο «Αδέσποτα», την καινούργια σοδειά του δημιουργικού έργου της Κρυσταλίας Πατούλη που συνεχίζει ακάθεκτη την συγγραφική της δραστηριότητα και την κοινωνική της προσφορά.

Εδώ και χρόνια η Κρυσταλία, μέσα από την διττή της επαγγελματική ταυτότητα -αυτή της δημοσιογράφου και της συμβούλου ψυχικής υγείας – ζυμώνει ιδέες, βιώματα και ερεθίσματα που συγκεντρώνει  και συμπορεύεται με άτομα και ομάδες προωθώντας έτσι την ψυχική υγεία, την δημιουργική συνύπαρξη, την κοινωνική δικαιοσύνη με όραμα τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου.

Το φωτεινό  παράδειγμα της Κρυσταλίας είναι και μια δικαίωση για την δική μου επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό που ζητάει το κατάλληλο φυτώριο για να καλλιεργηθεί.

Στο Εργαστήριο Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων, οι μικρές ομάδες αποτελούν το υπόβαθρο της καθημερινής μας εμπειρίας, των πράξεων, των επιλογών μας. Εδώ και δεκαετίες, συνιστούν τους παραπόταμους που ενώνονται μεταξύ τους και δημιουργούν όλο και μεγαλύτερα ποτάμια,  διοχετεύοντας  τη γνώση και τα βιώματα σε όλο και ευρύτερες ανθρώπινες οντότητες.

Οι ανακατασκευές της πραγματικότητας αναβλύζουν από την πλούσια πηγή των ομάδων. Γίνονται λογοτεχνικά και επιστημονικά κείμενα και βιβλία, ποιήματα και τραγούδια, χορευτικά, εικαστικές δημιουργίες, παραμύθια για μικρούς και μεγάλους.

Eίμαι απόψε εδώ μαζί σας για να τιμήσουμε την δική μας Κρυσταλία, που εδώ και χρόνια  δημιουργεί τέτοιες  επικοινωνιακές και συγκινησιακές συνθήκες που επιτρέπουν στους ανθρώπους που συμμετέχουν στα σεμινάρια που ονόμασε «Αφηγήσεις Ζωής» να  διηγούνται τις εμπειρίες που σφράγισαν την πορεία τους και να ξεδιπλώνουν τη δημιουργικότητα που παρέμενε ανενεργή στα κλειστά σεντούκια τους μυαλού τους.

Την σημασία αυτής της διεργασίας την συμπύκνωσε ο Καρλ Γιούνγκ στην ρήση του:

Κάθε ανθρώπινη ζωή εμπεριέχει ένα δυναμικό. Αν το δυναμικό αυτό δεν πραγματωθεί, τότε αυτή η ζωή πήγε χαμένη.

Το βιβλίο της «Αδέσποτα» θα το χαρακτήριζα σαν ένα χείμαρρο από μικρές προσωπικές και  μεγάλες αφηγήσεις που αναμειγνύονται και μετατρέπονται σε μια δεξαμενή που διοχετεύει στην επικοινωνία συστατικά που προωθούν την δημιουργική ύπαρξη και συνύπαρξη.

Γιατί μόνο ό,τι μας κάνει νόημα γιατί το βιώσαμε καταγράφεται και δημιουργεί πληροφορία. Το συναίσθημα είναι όπως το νερό της βροχής που πέφτει στο άγονο λιβάδι για να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για γόνιμες εσωτερικές και διαπροσωπικές διεργασίες, που προωθούν τις νέες συλλογικές αλήθειες που φτιάχνουμε και στη συνέχεια αναθεωρούμε και ανακατασκευάζουμε για να μένουμε σε επαφή με τις συνεχείς εξωτερικές μεταλλάξεις.

 

Μια που το βιβλίο της Κρυσταλίας εστιάστηκε σε αφηγήσεις για την παιδική και την εφηβική ηλικία είπα να μοιραστώ μαζί σας μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο μου «Το ημερολόγιο ενός θεραπευτή». Το βιβλίο αυτό είναι η  προσωπική μου αφήγηση για όσα έχω ζήσει στην προσωπική, οικογενειακή, επιστημονική και επαγγελματική μου πορεία.

Όλες αυτές τις δεκαετίες  ακούω, συμμετέχω, γράφω και αφηγούμαι ιστορίες με πρωταγωνιστές Ιφιγένειες, Οιδίποδες, Αντιγόνες. Είναι τα παιδιά  αυτού του κόσμου που διαχρονικά σηκώνουν το βάρος και πληρώνουν το κόστος της αέναης  ανέλιξης των ανθρώπινων κοινωνιών.

 

 

Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο μου,  είδα ότι βρίθουν οι μαρτυρίες για τον πόνο, την ψυχική και σωματική τους κατάρρευση, την φθορά, τον θάνατο, την αδικία, την εκμετάλλευση των παιδιών,  όμως αποφάσισα να μοιραστώ μαζί σας μερικά αποσπάσματα που αναδεικνύουν το σθένος,  τη δημιουργικότητα, την σοφία των παιδιών.

 

  1. Γιατί κλαις μαμά; (διάλογος μάνας γιου)

Γιος:  -Γιατί κλαις μαμά;

Μητέρα: -Δεν είναι τίποτα. Μη σε απασχολεί.

Γιός: -Αν εγώ είμαι όπως εσύ τώρα αυτή απάντηση θα ήθελες να σου δώσω;

Μητέρα: -Ε, να …. σκεπτόμουν κάποια πράγματα για μένα που με έχουν ταλαιπωρήσει και έχουν επιπτώσεις και σε σας.

Γιός (καθώς απομακρύνεται λέει σχεδόν ψιθυριστά): – Πρέπει να κλάψεις πολύ για να  κάνεις τον κόσμο να γελάσει (Από το ποίημα του Ρίτσου Το καπνισμένο τσουκάλι).

 

Κρυσταλία Πατούλη

 

  1. Ο λαβύρινθος

Η γιαγιά Αθηνά, μέλος μιας θεραπευτικής ομάδας  μας αφηγήθηκε το παρακάτω περιστατικό:

Την Κυριακή που μας πέρασε ήμουνα στην κουζίνα. Ετοίμαζα το πατροπαράδοτο μεσημεριανό για παιδιά και εγγόνια. Ξαφνικά όρμησε μέσα η μικρή μου συνονόματη εγγονή και άρχισε να με τραβάει από το χέρι λέγοντάς μου: «Έλα, έλα να σου δείξω κάτι». Άπλωσε το μικρό της χεράκι και μου έδωσε μια πολύπλοκη ζωγραφιά.

«Βλέπεις, γιαγιά, είναι ένας λαβύρινθος. Εκεί στην κορυφή είναι το σπίτι σου. Βλέπεις που βγαίνει καπνός από την καμινάδα; Εσύ στέκεσαι μπροστά στο σπίτι. Ακριβώς  μπροστά σου ξεκινούν τέσσερα μονοπάτια. Το πρώτο καταλήγει στην κακιά μάγισσα. Είναι αδιέξοδο». Είπε όντως τη λέξη «αδιέξοδο»! Μετά συνέχισε: «Και το δεύτερο μονοπάτι είναι επικίνδυνο. Στην άκρη του βρίσκεται ο δράκουλας. Τα άλλα δύο μονοπάτια είναι τα πιο δύσκολα».

Τα δύο μονοπάτια στριφογύριζαν και ανεβοκατέβαιναν, συναντιόνταν, χώριζαν, ξαναενώνονταν και κατέληγαν σε έναν κύκλο που στη μέση είχε γράψει τη λέξη: σχολείο.

Μοιάζει μαγικό ένα εννιάχρονο  κοριτσάκι να είπε μέσα από μια ζωγραφιά όλα όσα έχω μελετήσει, γράψει και διδάξει για τις οικογένειες, για το ζευγάρι, για τη θεραπεία, για τις ομάδες.

Πώς κατάφερε το μυαλουδάκι της να συμπυκνώσει όλες αυτές τις πληροφορίες σε αρχετυπικούς κώδικες και σύμβολα; Από ποια κανάλια πέρασε η πληροφορία; Από ποια μονοπάτια πέρασαν όσα ζούμε πολλές δεκαετίες μέσα στις θεραπευτικές ομάδες;

Πώς εμπέδωσε ότι η αδιέξοδη σχέση του ζευγαριού φέρνει στο φως τον χειρότερό μας εαυτό; Πώς συνέλαβε ότι η κρίση της οικογένειας εντοπίζεται στον πυρήνα της;

Η μικρή Αθηνά, μέσα από αυτό το μοναδικό ντοκουμέντο μας λέει ότι κρατώντας σφικτά στα χέρια μας το μίτο της Αριάδνης μπορούμε να βγούμε από τον λαβύρινθο.

Η μικρή Αθηνά γίνεται η φωνή των παιδιών μας που μας ζητούν νέα πρότυπα και νέες προδιαγραφές που χρειάζονται για να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τον πολύπλοκο και ρευστό κόσμο του σήμερα και του αύριο.

 

Ελένη Νίνα, κλινική ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια,

 

  1. Οι πέντε λέξεις που έγιναν 8.

Το επόμενο απόσπασμα είναι από το τελευταίο κεφάλαιο του Ημερολογίου με τίτλο «Το κέρας της Αμαλθείας» και αναφέρεται στο κλείσιμο μιας δυνατής βιωματικής Ημερίδας.

Αν μπορούσε κανείς να κάνει μια ακτινογραφία της μεγάλης αίθουσας, θα έβλεπε να πάλλεται η καρδιά της ομήγυρης  από θετικά και ελπιδοφόρα συναισθήματα που ξεπήδησαν από προβληματισμούς που είχαμε μοιραστεί  μέσα στις μικρές ομάδες που δούλεψαν πάνω σε συγκεκριμένους άξονες.

Όταν με ενημέρωσαν ότι είχε έρθει η ώρα να κλείσω την Ημερίδα ανακοίνωσα στο κοινό:

Δεν ξέρω καλύτερο τρόπο να κλείσουμε αυτή τη δημιουργική διαδικασία παρά μέσω των παιδιών.

Διαισθάνθηκα ότι τα παιδιά θα μπορούσαν να εκφράσουν, με κάποιο τρόπο, τα μηνύματα που μιλούσαν για την δυνατότητα μας να πάρουμε τα πράγματα στα χέρια μας και μαζί με τους άλλους να βρούμε τρόπους να κάνουμε τις  κρίσεις  μοχλό αλλαγής, για να χαράξουμε τη προσωπική και τη συλλογική μελλοντική μας πορεία.

Στάθηκαν δίπλα μου πέντε παιδιά -ανάμεσα τους και η εντεκάχρονη τότε συνονόματη εγγονή μου.

Τους είπα: Θα ζητήσω από το κοινό να φωνάξουν πέντε λέξεις. Μόλις μας λένε μια λέξη ένας από σας θα πηγαίνει στον πίνακα να την γράφει.

Πολύ συχνά κλείνω βιωματικές εκδηλώσεις με μια τέτοια φράση που φτιάχνει η ομάδα και συμπυκνώνει την ουσία των τεκταινόμενων. Μοιάζει μαγικό πώς αυτές οι λέξεις που αναφωνούν ‘τυχαία’ κάποια από τα μέλη της ομάδας συνθέτουν το κεντρικό μήνυμα της συλλογικής διεργασίας.

Μόλις συμπληρώθηκαν οι πέντε λέξεις – ένα επίθετο, ένα ρήμα, δυο ουσιαστικά και ένα επίρρημα, πριν καλά- καλά προλάβω να ολοκληρώσω τις οδηγίες, πετάχτηκε η μικρή Χάρις και τρέχοντας προς τον πίνακα, είπε:

-Έχω σκεφτεί κάτι…

Πήρε το μαρκαδόρο και έγραψε μια φράση που θα μείνει για πάντα σφραγισμένη στο μυαλό μου:

«Η δημιουργία του ανθρώπου με κάνει να αγαπώ μέχρι ψηλά στον ουρανό».

Τρία χρόνια αργότερα όταν πια ήμουν στη φάση που ολοκλήρωνα το Ημερολόγιο, η μαγεία εκείνης της μέρας παρέμενε φωτεινή εικόνα στη μνήμη μου.

Τρώγοντας πρωινό με την αγαπημένη μου φίλη και συνάδελφο της αφηγήθηκα το περιστατικό.

-Να κλείσεις με αυτό. Σε όλο το βιβλίο δεν μιλάς για το συλλογικό νου; για τις θεραπευτικές ομάδες που είναι η μικρογραφία ενός καλύτερου κόσμου; για τα παιδιά που τα ξέρουν όλα; για αποφθέγματα, κώδικες και σύμβολα που χτίζουν οι άνθρωποι μέσα στο συγκινησιακό πάρε δώσε;

Η φράση που έγραψε η μικρή Χάρις με κώδικες  που δημιούργησε η ομάδα εκείνη τη μέρα έριξε το βέλος στον πυρήνα της συνύπαρξης.

-Γιατί λες να είπε ότι η δημιουργία με κάνει να αγαπώ και όχι η αγάπη με οδηγεί στην δημιουργία;

-Μα στη νοηματική μας γλώσσα αγαπώ σημαίνει ποιώ το άγαν.  Ξεπερνώ τα όρια του εγώ. Η αγάπη με υπερβαίνει, με ξεπερνά. Η δημιουργία είναι μια συλλογική διαδικασία. Κανείς δεν καταφέρνει τίποτε μόνος του. Μα η ίδια η  ζωή είναι δημιουργία. Η αγάπη υπάρχει μέσα στην διαδικασία της δημιουργίας. Η αγάπη είναι συνυφασμένη με τη δημιουργία.

-Γιατί δεν  έμεινε στις 5 λέξεις; Πρόσθεσε άλλες τρεις.  Eίπε ‘αγαπώ μέχρι ψηλά τον ουρανό’.

-Πρόσθεσε όσες λέξεις χρειαζόταν για να συμπληρωθεί ο υπαινιχτικός συλλογισμός. Οι υπερβάσεις είναι μια ανωτέρου επιπέδου δημιουργία.

-Μα δεν είχα γράψει ακόμα το Κέρας της Αμάλθειας. Πώς ήξερε ότι θα γράψω σε αυτό το τελευταίο κεφάλαιο για την σπειροειδή ανέλιξη, για υπερβάσεις που σε πάνε όλο και πιο ψηλά;

-Γιατί είναι παιδί. Γιατί το μυαλό της ρούφηξε τις συλλογικές κατασκευές της ομάδας, τα δικά σου οράματα.

-Πόσες λέξεις είναι τελικά;

-Οκτώ.

Το 8 του Πυθαγόρα που μας συνδέει με αρχετυπικές διαστάσεις της συνειδητότητας. Την έλικα της σπειροειδούς ανέλιξης του δασκάλου σου, με τη δική σου κάθετη διάσταση της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας, με  τις αρχαιοελληνικές ρίζες μας, και την έλικα του DNA μας.

 

Χάρις Κατάκη

 

Υγ.: Τέλος, το τραγούδι «Κάποτε θα ‘ρθουν»  συμπυκνώνει το βιβλίο «Αδέσποτα»:

 

Κάποτε θα ‘ρθουν να σου πουν

πως σε πιστεύουν, σ’ αγαπούν

και πώς σε θένε.

 

Έχε το νου σου στο παιδί,

κλείσε την πόρτα με κλειδί…

Ψέματα λένε…

 

Κάποτε θα ‘ρθουν γνωστικοί,

λογάδες και γραμματικοί

για να σε πείσουν.

 

Έχε το νου σου στο παιδί,

κλείσε την πόρτα με κλειδί…

Θα σε πουλήσουν…

 

Και όταν θα ‘ρθουν οι καιροί

που θα ‘χει σβήσει το κερί

στην καταιγίδα

 

Υπερασπίσου το παιδί,

γιατί αν γλιτώσει το παιδί

υπάρχει ελπίδα.

 

(Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος. Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης. Ερμηνεία: Παύλος Σιδηρόπουλος)

 

Από την ομιλία της στην πρώτη παρουσίαση του βιβλίου «Αδέσποτα», εκδόσεις Ταξιδευτής, στον Πολυχώρο Τέχνης Αλεξάνδρεια, στις 26/7/19. Περισσότερα: εδώ>>)

“Αδέσποτα” Εκδόσεις Ταξιδευτής, Επιμέλεια: Κρυσταλία Πατούλη

 

45 αφηγήσεις

για την παιδική και εφηβική ηλικία

 

10 χρόνια σεμινάριο Αφήγηση Ζωής

 

Στην έκδοση συμμετείχαν με κείμενά τους οι:
Milenko Ganna, Papara Entela, Rizk Μαίρη, Α.Θ., Άννα, Αντωνοπούλου Βάσια, Γαβράς Γιάννης, Γονιδάκης Βαγγέλης, Δερμιτζάκη Ειρήνη, Διαμαντής Π. Γιώργος, Εμμανουήλ Μάνος, Ζαχαρογιάννη Έλλη, Καλ. Π., Καλαχώρας Λεώνικος, Καρέζης Σταύρος, Καρρά Καλλιόπη, Κόρδα Αθανασία, Κυβέλου Αγγελική, Μακρής Πέτρος, Π. Εφ., Π. Ιωσήφ, Π. Κύρα, Πατούλη Κρυσταλία, Ραφτοπούλου Χρυσούλα, Σ. Κατερίνα, Σταματιάδου Κάτια, Τ. Ανδρονίκη, Ταυρή – Παπαϊωάννου Κατερίνα, Χρυσουλάκη Βιργινία.

Σχεδιασμός εξωφύλλου: Κωνσταντίνος Βαβυλουσάκης

 

«Ο Σταύρος στο οικογενειακό τραπέζι των δακρύων, η Κατερίνα που περιμένει την μαμά της, ο Πέτρος που τον κατάντησαν γουλί, η Ganna που είναι αλλοδαπή, η Αγγελική, η Εφούλα και τόσα άλλα παιδιά, όλα περνάνε και αφήνουν μικρές ιστορίες ζωής, να κρέμονται σαν τραύματα-τάματα, μπροστά στις εικόνες των γονιών τους.

»Διαβάζοντας τις ιστορίες των Αδέσποτων, ακούω από παντού τον ψίθυρο “μπορώ”, και είναι σαν να ανάβουν μικρά φανάρια, που με οδηγούν να βρω τον δρόμο για μια αυθεντική και στοργική συνεύρεση με άγνωστους ανθρώπους και με το αδέσποτο παιδί μέσα μου» Ελένη Νίνα

Η παρούσα έκδοση συστήνει το βιωματικό σεμινάριο «Αφήγηση ζωής» και το έργο που παράγεται στο πλαίσιό του επί 10 χρόνια, με 45 αφηγήματα -επιλεγμένα ανάμεσα από εκατοντάδες άλλα- είτε αυτοβιογραφικά, είτε βασισμένα σε πραγματικές ιστορίες, εστιασμένα κυρίως στην παιδική και στην εφηβική ηλικία, μία θεματική που λείπει σε μεγάλο βαθμό από την παγκόσμια βιβλιογραφία.

 

 

Βιογραφικό

H Κρυσταλία Πατούλη (cpatouli@yahoo.gr) γεννήθηκε στον Πειραιά, σπούδασε Ψυχολογία και ειδικεύτηκε στη Συστημική Συμβουλευτική στο ΕΔΑΣ, δίπλα και στην Χάρις Κατάκη, στο Ψυχόδραμα και στην πρόληψη εξαρτήσεων (Θησέας, ΚΕΘΕΑ, 18 Άνω). Εργάζεται ως Συστημικός Σύμβουλος Ψ.Υ. (Μέλος της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Ένωσης Συμβούλων Ψ.Υ.). Από το 1990 έως σήμερα, εργάζεται κυρίως ως συντάκτις και αρχισυντάκτις σε ΜΜΕ (Μέλος της ΕΣΠΗΤ) και αναλαμβάνει επιμέλειες βιβλίων. Από το 2009 παραδίδει το σεμινάριο «Αφήγηση ζωής» (afigisizois.wordpress.com). Το πρώτο της βιβλίο με τα αποτελέσματα της ακτιβιστικής Έρευνας για την Κρίση (2010-2014), κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος το Δεκέμβριο του 2014.

 

 

 

* Χάρις Κατάκη: PhD ψυχολόγος, ιδρύτρια του Εργαστηρίου Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top