✔ Χριστίνα Αντωνιάδου: «Η εγκληματικότητα ίσως είναι για την Νότια Αφρική ό,τι ο τουρισμός για την Ελλάδα. Τροφοδοτεί την χώρα και δημιουργεί θέσεις εργασίας. Τόσο απλά.»    

Συνέντευξη στην Τζένη Μανάκη //

13+1 ερωτήσεις για ένα νέο βιβλίο και τη συγγραφέα του

 «Η JACARANDA ΑΝΘΙΖΕΙ ΠΑΝΤΑ ΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ» 

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ

 Εκδόσεις Πηγή

 

 

Η ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Γερμανία. Σπούδασε Γερμανική Φιλολογία και εργάστηκε ως καθηγήτρια αλλά και ως υπεύθυνη για διάφορα προγράμματα στο Goethe  Institut της Θεσσαλονίκης και του Λονδίνου. Υπήρξε συγγραφέας πολλών βιβλίων για την εκμάθηση της γερμανικής γλώσσας. Έχει ζήσει στη Γερμανία, στην Ελλάδα, στην Αγγλία, στη Νότια Αφρική και στη Δανία.

Η ζωή της στη Νότια Αφρική (2013-2016) πρόσφερε νέες και ενδιαφέρουσες εμπειρίες την κατά τα άλλα “κανονική καθημερινότητα”, τις οποίες παρουσιάζει μέσα από σύντομα επεισόδια σ’ αυτό το βιβλίο. Πρόκειται για αυτόνομα κείμενα που συνδέονται μεταξύ τους σαν puzzle, έτσι ώστε στο τέλος ο αναγνώστης να έχει αποκομίσει μια ολοκληρωμένη εικόνα για την όμορφη χώρα και τους υπέροχους ανθρώπους της.

Η παρουσίαση γίνεται με χιούμορ και αυτοσαρκασμό μέσα από τα μάτια μιας ανίδεης, συχνά και αφελούς Ευρωπαίας, με την οποία ο αναγνώστης μπορεί εύκολα να ταυτιστεί.

-Κυρία Αντωνιάδου, μιλήστε για το βιβλίο σας, ποιο ιδιαίτερο στοιχείο σας οδήγησε να μεταφέρετε εντυπώσεις και καθημερινά βιώματα που καταγράφατε στο blog σας, στις σελίδες ενός βιβλίου;     

Το 2012 μετακόμισα στο Λονδίνο. Όπως πολλοί Έλληνες που κάνανε ένα πέρασμα από εκεί είτε για σπουδές είτε για δουλειά. Έγραφα ιστορίες περιγράφοντας την καθημερινότητά μου και τις έστελνα στις φίλες μου που με παρότρυναν να συνεχίζω να γράφω. Κάποια στιγμή ήταν αρκετές για να τις μεταφέρω σε blog. Το ονόμασα όπως αισθανόμουν: Home is everywhere. Είχα και έχω αρκετούς follower από όλες τις ηλικίες που διάβαζαν και σχολίαζαν την κάθε ιστορία που ανέβαζα. Ήταν αρκετοί αυτοί όμως, και ιδιαίτερα άτομα άνω των 40 ετών, που με ρώταγαν γιατί δεν συγκεντρώνω τις ιστορίες σε ένα βιβλίο. Το επιχείρημά τους ήταν ότι θα προτιμούσαν να κρατάνε βιβλίο στο χέρι, να υπογραμμίζουν σημεία που τους έκαναν εντύπωση παρά να κάθονται μπροστά σε έναν ψυχρό υπολογιστή. Έτσι προχώρησα και εγώ στην έκδοση των νοτιοαφρικανικών ιστοριών και ονόμασα το πρώτο μου βιβλίο «Η Jacaranda ανθίζει πάντα την άνοιξη, δηλαδή τον Οκτώβριο».

–Τι σας ώθησε να καταγράφετε τις ανθρώπινες συμπεριφορές σε σχέση με το εν γένει περιβάλλον και γιατί από όλους τους τόπους διαμονής σας επιλέξατε αυτόν της Νότιας Αφρικής;

Όπως είπα ήδη μετακόμισα στο Λονδίνο όπου οι ρυθμοί είναι έντονοι. Τρέχοντας να προλάβω το tube και μια ριμαδοθέση για να μην στέκομαι όρθια τόση ώρα, άρχισα να παρατηρώ τον κόσμο για να καταλάβω πως αντιδρά σε τόσο άγχος και τόση ταλαιπωρία. Καμία σχέση ούτε με Γερμανία ούτε με Ελλάδα, οι δύο χώρες όπου είχα ζήσει μέχρι τότε. Οπότε έτσι μου ήρθε η ιδέα να κρατάω σημειώσεις για το τι βλέπω και παρατηρώ γύρω μου. Κάποια στιγμή έγραψα μια ιστορία για τις άπειρες ώρες που περνάει κανείς στο tube διασχίζοντας σαν τυφλοπόντικας την πόλη από άκρη σε άκρη. Την έστειλα στις φίλες μου έτσι για να πάρουν μια γεύση και η ανταπόκριση ήταν πολύ θετική. Με παρότρυναν να συνεχίζω να γράφω. Έτσι ξεκίνησα να γράφω πιο συστηματικά.

Μετακομίζοντας ένα χρόνο αργότερα στο Johannesburg της Νότιας Αφρικής το πλάνο ήταν από την αρχή να συγκεντρώσω πληροφορίες για τη χώρα και τους κατοίκους της, με σκοπό να γράφω σύντομες ιστορίες για να ενημερώνω τις φίλες μου για το πως περνάω στην άλλη άκρη της γης. Με τον καιρό όμως μου άρεσε να πιάνω καθημερινά κουβέντα με τον κόσμο: με οδηγούς ταξί, πωλήτριες, γιατρούς, ασθενείς που περιμένουν μαζί μου στο ιατρείο την σειρά τους, κομμώτριες, μανικουρίστριες. Έτσι άρχισα να μπαίνω στο νόημα. Κατάλαβα ότι η χώρα είναι ένα μωσαϊκό που αποτελείται από Λευκούς, Μαύρους, Ινδούς και Ασιάτες, τους λεγόμενους Coloureds. Κάθε επαφή με τον κόσμο ήταν αφορμή να αναζητήσω στο διαδίκτυο επιπλέον πληροφορίες και να διαβάσω βιβλία για τη Νότια Αφρική, την ιστορία και την πολιτική της κατάσταση. Οι πιο πολύτιμοι βοηθοί μου στην συγκέντρωση υλικού ήταν –χωρίς να το γνωρίζουν– η κοπέλα που με βοηθούσε στο σπίτι, η Pamela από την Zimbabwe και ο κηπουρός Zondi από το Malawi που ήταν κινούμενο ευρετήριο της γειτονιάς, γνώριζε δηλαδή τα πάντα για τους πάντες. Εξίσου πολύτιμες ήταν οι πληροφορίες που συγκέντρωνα από τους διάφορους οδηγούς των ταξί που είτε ανήκαν στις εννιά νοτιοαφρικανικές φυλές είτε κατάγονταν από γειτονικές αφρικάνικες χώρες. Δεν είναι λοιπόν τυχαίος ο όρος rainbow nation που επινόησε ο Desmond Tutu όταν ο Nelson Mandela ανέλαβε το 1994 την προεδρία της χώρας του αφού είχε περάσει σχεδόν τριάντα χρόνια στην φυλακή.

Τώρα σχετικά με την ερώτηση γιατί επέλεξα τη Νότια Αφρική αντί για το Λονδίνο ή τη Δανία όπου επίσης έζησα είναι απλό: Την Νότια Αφρική την αγάπησα. Λάτρεψα τόσο την χώρα όσο και τους ανθρώπους της. Σίγουρα αυτό έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε σχέση με τις άλλες χώρες που είναι ευρωπαϊκές και δεν διαφέρουν πολύ μεταξύ τους οπότε δεν παρουσιάζουν και κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον για να τις περιγράψεις.

–Είστε Ελληνίδα γεννημένη στη Γερμανία όπου ζήσατε πολλά χρόνια. Ο συγκερασμός των δύο διαφορετικών πολιτισμών, της διαφορετικής κουλτούρας, υπήρξε στοιχείο διευκόλυνσης στην ενσωμάτωση ηθών και συνηθειών διαβίωσης σε άλλους πολιτισμούς; 

Επειδή ακριβώς γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Γερμανία από Έλληνες γονείς ήρθα αντιμέτωπη από μικρή με την συνύπαρξη δύο πολιτισμών το οποία τότε δεν μου φαινόταν περίεργο. Ούτε και θεωρούσα ότι ζούσα κάτι διαφορετικό από ότι οι φίλες μου Γερμανίδες. Μεγαλώνοντας βέβαια αντιλήφθηκα ότι δεν είναι και τόσο αυτονόητο να λειτουργούν μέσα σου δυο γλώσσες και να συνδυάζεις στο σπίτι σου ήθη και έθιμα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους. Θυμάμαι για παράδειγμα να ψήνει η μητέρα μου για το Πάσχα τσουρέκι και να μοσχοβολάει όλο το σπίτι, πράγμα που δεν το έκανε όμως καμία άλλη μαμά των Γερμανών φίλων μου. Ταυτόχρονα τοποθετούσε τα πολύχρωμα αυγά μαζί με λιχουδιές και σοκολατένιο πασχαλινό λαγό σε καλαθάκι και το έκρυβε στον κήπο για να το ψάχνουμε μέσα στη χαρά εμείς τα παιδιά, πράγμα που είναι γερμανικό έθιμο.

Σίγουρα οι ορίζοντες ενός ατόμου ανοίγουν μεγαλώνοντας με δύο πολιτισμούς και γνωρίζοντας καλά και τις δύο πλευρές μιας κουλτούρας. Σε βοηθάει να κατανοείς καλύτερα άλλες χώρες διαφορετικές και να δέχεσαι ευκολότερα τους ανθρώπους όπως είναι. Ταξιδεύοντας και αλλάζοντας μέρη, γνωρίζοντας νέους ανθρώπους, νέες κουλτούρες και βιώνοντας νέες νοοτροπίες θεωρώ πως αλλάζεις και σαν άνθρωπος.

-Πως αντιμετωπίζονται σήμερα, από την κεντρική εξουσία, οι διάφορες, πολλές, φυλές που διαβιώνουν στη Νότια Αφρική; Υπάρχουν κατάλοιπα του απαρχάιντ; 

Όπως ανέφερα και προηγουμένως ο λαός της Νότιας Αφρικής ονομάστηκε από τον αείμνηστο Desmond Tutu “Rainbow Nation”. Πρόκειται για πολύ πετυχημένο χαρακτηρισμό ενός λαού που παρουσιάζει απίστευτα μεγάλη ποικιλία στη σύνθεση του. Υπάρχουν εννιά διαφορετικές φυλές που συνυπάρχουν στη Νότια Αφρική. Η πληθυσμιακά μεγαλύτερη ομάδα είναι η φυλή των Zulu και ακολουθούν οι Xhosa, Sotho, Bapedi, Tswana, Ndebele, Venda, Tsonga και οι Swazi. Ομιλούν διαφορετικές γλώσσες που είναι όμως όλες μεταξύ τους συγγενικές διότι ανήκουν στην μεγάλη γλωσσολογική ομάδα των Bantu. Και οι εννιά είναι επίσημες γλώσσες της χώρας όπως και τα αγγλικά και τα Afrikaans, δηλαδή οι γλώσσες των αποικιοκρατών. Συνεπώς η Νότια Αφρική έχει 11 επίσημες γλώσσες. Αυτές τις σημαντικές λεπτομέρειες τις αναλύω και στο βιβλίο μου «Η Jacaranda ανθίζει πάντα την άνοιξη, δηλαδή τον Οκτώβριο», έτσι ώστε να αποκτήσει ο αναγνώστης μια σφαιρική εικόνα της χώρας.

Όπως είπα και πριν οι Zulu είναι η μεγαλύτερη και πιο κυρίαρχη φυλή στη χώρα. Το 1994 η εξουσία πέρασε από τους Λευκούς στους Μαύρους και μάλιστα στα χέρια του κόμματος ANC και του Nelson Mandela ο οποίος άνηκε στην φυλή των Xhosa που θεωρείται η πιο μορφωμένη όλων των φυλών. Συνεπώς η εξουσία πέρασε κατά κάποιο τρόπο στους Xhosa. Αυτό άλλαξε το 2009 όταν βγήκε πρόεδρος της χώρας ο Zulu Jacob Zuma, πάλι με το κόμμα ANC. Ο Zuma «ξήλωσε» τους Xhosa και διόρισε τους δικούς του Zulu τοποθετώντας τους σε καίριες θέσεις. Όπως βλέπετε ναι μεν συνυπάρχουν στην ίδια χώρα αλλά μεταξύ τους υπάρχουν διαφοροποιήσεις και προτιμήσεις για να μην πω και ανταγωνισμός. Ειδικά όσον αφορά τους Zulu, οι υπόλοιποι τους βλέπουν με καχυποψία και ίσως με μια όχι τόσο φιλική διάθεση.

Ρωτήσατε για το Apartheid. Η καθημερινότητα και η ζωή γενικότερα άλλαξε με βάση τους νόμους αλλά έχω την αίσθηση ότι πολλές φορές αυτό που εννοούμε με τον όρο Apartheid, δηλαδή φυλετική διάκριση, γίνεται σήμερα the other way round, δηλαδή εις βάρος των λευκών. Αυτό φαίνεται πολύ έντονα στο εργασιακό κομμάτι όπου υπάρχει η ρύθμιση Broad-Based Black Economic Empowerment (ΒΒΕ) με σκοπό την ενίσχυση των κοινωνικών στρωμάτων των Mαύρων, των Coloureds και των Ινδών. Τα μέτρα αυτά προβλέπουν την πρόσληψη Λευκών, Μαύρων, Coloureds και Ινδών τηρώντας συγκεκριμένο ποσοστό με σκοπό να επανορθώσουν τις ανισότητες από την εποχή του Apartheid. Κατά κοινή ομολογία όμως οι ανισότητες εξακολουθούν και υπάρχουν απλά με διαφορετικά κριτήρια. Δεν μετράει στη ρύθμιση BBE ούτε η εμπειρία ούτε και η αξιοκρατία, αλλά μόνο το χρώμα του δέρματος. Και φυσικά οι γνωριμίες. Το αποτέλεσμα είναι ένα είδος brain drain ανάμεσα στους καταρτισμένους Λευκούς που αναγκάζονται να μεταναστεύσουν στην Αυστραλία ή στη Μεγάλη Βρετανία γιατί στην πατρίδα τους μένουν άνεργοι. Ταυτόχρονα παίρνουν τις θέσεις λιγότερο καταρτισμένοι μόνο και μόνο επειδή είναι Μαύροι. Και πάλι θα αναφερθώ στον αείμνηστο Desmond Tutu που άσκησε δημόσια κριτική το 2004 λέγοντας ότι με βάση το ΒΒΕ προωθείται μόνο μια μικρή μαύρη ελίτ, ενώ εκατομμύρια Νοτιοαφρικάνων συνεχίζουν και ζουν στο όριο της φτώχειας.

Με ρωτήσατε αν υπάρχουν κατάλοιπα του Apartheid. Αρκετοί Λευκοί θεωρούν ότι η χώρα τους καταρρέει σταδιακά από το 1994 και μετά επειδή ο πληθωρισμός, ο νεποτισμός, το ρουσφέτι και κυρίως η εγκληματικότητα οδηγούν τη Νότια Αφρική με μαθηματική ακρίβεια στο χείλος του γκρεμού. Οι ίδιοι οι μαύροι που γνώρισα – ανάμεσα τους και πολλοί Ζουλού – μου εκμυστηρεύτηκαν ότι επί Apartheid πολλά πράγματα λειτουργούσαν καλύτερα ακόμη και για τους Μαύρους και ότι τώρα πια επωφελείται μόνο η ομάδα των μαύρων πολιτικών που τρώνε με χρυσά κουτάλια. Τους χλευάζουν που κυκλοφορούν με ακριβά αυτοκίνητα και ζουν μέσα στη χλιδή. Μάλιστα τους αποκαλούν coconut: ενώ από έξω είναι Μαύροι, από μέσα έχουν υιοθετήσει τον λευκό δυτικό τρόπο ζωής. Αυτό που επίσης μου έμαθε η Νότια Αφρική με την σύνθεση και την ποικιλία των κατοίκων της είναι ότι η αλήθεια μπορεί να είναι μία, άλλα έχει πολλές εκδοχές και εξαρτάται πάντα από την σκοπιά από την οποία την βλέπουμε.

–Ποιοί από τους γνωστούς συγγραφείς που ασχολήθηκαν με το απαρχάιντ αλλά και γενικότερα μ’ αυτόν τον τόπο, σας εμπνέουν; 

Ο John Maxwell Coetzee έλαβε το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2003 και ενώ στην πατρίδα του μέχρι το 1994 δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής, στο εξωτερικό θεωρούσαν ότι παίρνει θέση κατά του συστήματος Apartheid. Όταν έλαβε το Νόμπελ Λογοτεχνίας θυμάμαι διάβασα το Waiting for the Barbarians.

Ο Wilbur Smith ενώ ό,τι έγραψε έγινε bestseller, εμένα με κουράζει. Δεν έχω διαβάσει κάτι ολοκληρωμένο, διότι το παρατάω μετά από λίγα κεφάλαια. Διάβασα όμως με μεγάλη προσήλωση τα έργα του Nelson Mandela, το Long Walk to Freedom και το Conversations with Myself. Η ζωή του και ο τρόπος σκέψης του τον κατατάσσουν κατά την άποψη μου δικαίως στους πιο ξεχωριστούς ανθρώπους, τουλάχιστον σε σχέση με ό,τι έχω διαβάσει. Τόσο οι Νοτιοαφρικάνοι και των 9 φυλών όσο και οι περισσότεροι λευκοί είναι πολύ υπερήφανοι για τον πρώτο μαύρο πρόεδρο τους που τον αποκαλούν με αγάπη Madiba.

Προσωπικά μου αρέσει πολύ ο Trevor Noah, κωμικός από το Johannesburg που έγραψε πρόσφατα το πρώτο του βιβλίο Born a Crime στο οποίο περιγράφει με τρόπο χιουμοριστικό την ζωή του επί εποχής Apartheid. Ο Trevor Noah γεννήθηκε από μητέρα μαύρη Xhosa και από πατέρα λευκό Ελβετό που είχε μεταναστεύσει στη Νότια Αφρική. Την εποχή εκείνη οι σχέσεις μεταξύ Λευκών και Μαύρων ήταν παράνομες, οπότε η μητέρα του φυλακίστηκε, ο πατέρας του επέστρεψε στην Ελβετία και το παιδί που καταγράφηκε ως Coloured, μεγάλωσε με τη γιαγιά του στην πιο γνωστή φτωχογειτονιά (township) του Johannesburg, φτιαγμένη αποκλειστικά για μαύρους: στο Soweto / Orlando.

–Τι είναι ο Νέλσον Μαντέλα, ο Ντέσμοντ Τούτου για τον μέσο νοτιοαφρικανό πολίτη σήμερα; 

Νομίζω λίγα άτομα απολαμβάνουν την αγάπη και τον σεβασμό από τόσο μεγάλη μερίδα ανθρώπων όπως ο Nelson Mandela και ο Desmond Tutu, και μάλιστα όχι μόνο μετά θάνατον άλλα και όσο ζούσαν. Τους διέκρινε μια καλοσύνη σπάνια και ο λόγος τους έκρυβε μια σοφή αντιμετώπιση της ζωής. Στο διαδίκτυο θα βρείτε πολλά ρητά τους όπως για παράδειγμα τα εξής του αείμνηστου Desmond Tutu που σίγουρα συνέβαλαν στο να συνυπάρχουν Λευκοί και Μαύροι ειρηνικά μετά το 1994: “If you want peace, you don’t talk to your friends. You talk to your enemies.” Και επίσης: “Be nice to the whites, they need you to rediscover their humanity.”

Επίσης κυκλοφορούν πολλές σύντομες ιστορίες και παραβολές που έχει εξιστορήσει κατά καιρούς ο αείμνηστος Nelson Mandela αποδεικνύοντας το μεγαλείο ψυχής που τον διέκρινε. Επίσης απέδειξε με πολλά ρητά τη σοφία του: “It always seems impossible until it’s done.” Και επίσης: “I like friends who have independent minds because they tend to make you see problems from all angles.” Τολμώ να πω ότι και τους δύο τους βλέπουν οι Νοτιοαφρικάνοι σαν Αγίους, ακόμη και οι Λευκοί. Μετρημένες στα δάχτυλα είναι οι φορές που συνάντησα Λευκούς μεγάλης ηλικίας που όταν τους ρωτούσα για τον Mandela απαντούσαν αρνητικά χρησιμοποιώντας ακόμη και τον όρο «τρομοκράτης» θεωρώντας ότι κατέστρεψε τον παράδεισο που είχαν φτιάξει οι πρόγονοί τους για τους Λευκούς.

–Υπήρξαν άτομα, γηγενείς εννοώ, που σας βοήθησαν στη σε βάθος και σε ρεαλιστική βάση έρευνα του τόπου, των συμπεριφορών και κάθε στοιχείου που αφορά τη διαβίωση των κατοίκων του Γιοχάνεσμπουργκ, σε όλη την κοινωνική διαστρωμάτωση; Γνωρίσατε άτομα της φυλής των Ζουλού; 

Καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι άνθρωποι που συνάντησα στην καθημερινότητα μου. Με βοήθησαν με τις πληροφορίες που μου έδιναν και στάθηκαν αφορμή να γράψω το βιβλίο μου, την Jacaranda μου, που ανθίζει πάντα την άνοιξη. Έμαθα να τους ακούω, έμαθα να προσέχω τι λένε, και μάλιστα με μεγάλη αφοσίωση. Τους έκανα μια ερώτηση και αυτοί πήγαιναν το θέμα εκεί που θέλανε και εγώ ακολουθούσα. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον ένα τέτοιο ταξίδι με τους ντόπιους είτε είναι Mαύροι, Λευκοί, Ινδοί, Coloureds, Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι, Ινδουιστές ή Εβραίοι. Και όλοι μαζί συνυπάρχουν σε τούτη τη χώρα έχοντας πλέον ο καθένας τα δικά του πιστεύω. Μιλώντας με τόσο διαφορετικούς ανθρώπους δεν ξέρεις ποτέ που θα σε οδηγήσει αυτό το ταξίδι. Και αφού συγκέντρωνα νέες πληροφορίες και ιδέες από τους απλούς ανθρώπους της καθημερινότητας μου, μετά αναζητούσα στο διαδίκτυο και διάβαζα σε βιβλία περισσότερα για να ολοκληρώσω την εικόνα που είχα.

Να είναι καλά οι διάφοροι οδηγοί των ταξί, οι πωλήτριες, οι κομμώτριες, οι νοσοκόμες, οι γιατροί, οι φυσικοθεραπευτές και φυσικά η Pamela και ο Zondi που δούλευαν στο σπίτι και βοηθούσαν στη λειτουργία του. Σ’ αυτούς οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ διότι συνέβαλλαν καθοριστικά για να μπορέσει η Jacaranda μου να «ανθίζει» πάντα. Όχι μόνο την άνοιξη, άλλα και κατά τη διάρκεια όλης της χρονιάς.

–Αισθάνεστε ότι πραγματικά κατανοήσατε αυτούς τους ανθρώπους, τον τρόπο ζωής τους, τις συμπεριφορές τους, την κουλτούρα τους; 

Καλή ερώτηση. Δεν μου την έχει κάνει μέχρι τώρα κανείς και ευχαριστώ πολύ που θα μου δοθεί η ευκαιρία να απαντήσω. Είναι πάρα πολύ φιλικός λαός ανεξάρτητα από το χρώμα δέρματος και την καταγωγή τους. Σου πιάνουν κουβέντα περιμένοντας στο ασανσέρ, σε ρωτάνε από που αγόρασες τα παπούτσια σου, αρκετές φορές μαύρη κοπέλα ήρθε και έπιασε το σγουρό μαλλί μου για να δει την υφή του σε σχέση με το δικό της μαλλί. Όλοι είναι ευγενέστατοι και καλοσυνάτοι. Στα τρία χρόνια που έζησα εκεί γνώρισα αρκετό κόσμο και μέσα από τις συζητήσεις κατάλαβα και τα πιστεύω τους. Αυτή η επαφή με το κάθε μεμονωμένο άτομο είναι νομίζω και το πιο βασικό στοιχείο του βιβλίου μου. Γιατί η Νότια Αφρική σημαίνει βέβαια φύση, έρημος, ωκεανός, βουνά, πόλεις και χωριά αλλά πρωτεύοντα ρόλο παίζει ο κόσμος που ζει εκεί. Πολλά από αυτά που είδα και άκουσα τα βρήκα όμορφα και αγνά, για παράδειγμα ότι για την Pamela, την γλυκιά μου βοηθό στο σπίτι, το πιο σημαντικό πράγμα είναι να πηγαίνεις τις Κυριακές στην εκκλησία, να μην πίνεις και να μην καπνίζεις. Μου αρέσει αυτή η απλοποιημένη, σχεδόν παιδική αντιμετώπιση της ζωής. Από την άλλη όμως αδυνατούσα και μέχρι σήμερα αδυνατώ να καταλάβω γιατί για παράδειγμα κάνουν προσθετική επέμβαση στους ήδη ευτραφείς μηρούς ή στα οπίσθιά τους ή γιατί τα ποσοστά βιασμού και του AIDS είναι τόσο ψηλά. Μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για μια χώρα που βρίσκεται μεταξύ δυτικής επιρροής λόγω αποικιοκρατίας τεσσάρων αιώνων και δικών της καταβολών. Πρέπει να είναι η μόνη χώρα στην μαύρη ήπειρο που αντιμετωπίζει τόσο έντονα αυτόν τον πολιτιστικό συνδυασμό που ίσως κάποιους οδηγεί και σε δίλημμα ή σε διχασμό.

–Είναι πραγματική η αίσθηση του κινδύνου που φημολογείται ότι υπάρχει στην πόλη, τη χώρα, ή τουλάχιστον σε συγκεκριμένα σημεία της;

Ο κίνδυνος και η εγκληματικότητα είναι σίγουρα από τα πρώτα θέματα για τα οποία θα σου μιλήσουν όταν φτάσεις στη Νότια Αφρική. Αυτό φαίνεται και στο βιβλίο μου όπου ήδη στο πρώτο κεφάλαιο η εμπειρία μου στο βενζινάδικο δείχνει πόσο ξένη είναι για εμάς τους Ευρωπαίους η νοτιοαφρικανική αίσθηση του φόβου. Be aware είναι η φράση που σε ακολουθεί παντού και πάντα. Πρέπει να έχεις το νου σου! Να προσέχεις πως μπαινοβγαίνεις με το αμάξι από το gate. Να μην σταματάς τα βράδια στο κόκκινο φανάρι. Να δίνεις χρήματα στον παρκαδόρο για να σου προσέχει το αμάξι όσο εσύ είσαι στο μαγαζί και ψωνίζεις. Να φροντίζεις να λειτουργούν οι κάμερες στο σπίτι και η σύνδεση με την εταιρία ασφαλείας. Να έχεις πάντα αρκετά χρήματα στο σπίτι σε περίπτωση διάρρηξης για να τους τα δώσεις και να γλυτώσεις τα χειρότερα… και πολλά αλλά…

Με τον καιρό όμως διαπίστωσα ότι από πίσω κρύβεται ολόκληρος μηχανισμός. Ότι από τον φόβο και την εγκληματικότητα ζει κόσμος και κοσμάκης που σε αντίθετη περίπτωση ίσως θα ήταν άνεργος. Ένα μαγαζί διαθέτει φρουρό, τα mall προσλαμβάνουν εκατοντάδες άτομα για security, οι βίλες έχουν στήσει απέξω σπιτάκι με υπαλλήλους που φυλάνε 24 ώρες την είσοδο, όλα τα κτίρια είναι εξοπλισμένα με κάμερες, οι εταιρίες ασφάλειας απασχολούν χιλιάδες υπαλλήλους, κατασκευή και τοποθέτηση ηλεκτροφόρων καλωδίων απαιτούν εργατικά χέρια, το εμπόριο όπλων κινεί το χρήμα και … και … και. Ατελείωτη η λίστα. Η εγκληματικότητα ίσως είναι για την Νότια Αφρική ό,τι ο τουρισμός για την Ελλάδα. Τροφοδοτεί την χώρα και δημιουργεί θέσεις εργασίας. Τόσο απλά.

Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι δεν υπάρχει η εγκληματικότητα ή ότι δεν παραμονεύει ο κίνδυνος. Όλοι μου οι γνωστοί είχαν κάποια εμπειρία σχετική. Είτε τους σταμάτησε συμμορία στο φανάρι και τους έβγαλε με το ζόρι έξω, κλέβοντας αμάξι, τσάντα με πορτοφόλι και κινητό και αφήνοντας τους φίλους μου στην άκρη του δρόμου. Άλλοι πάλι δεν πρόσεξαν όσο έπρεπε όταν έμπαιναν από το gate και τρύπωσαν μαζί τους οι διαρρήκτες απειλώντας τους με όπλα. Είναι θέμα τύχης και μπορεί να γίνεις μέρος της στατιστικής για ένα κινητό, για λίγα rand, για ένα ρολόι ή για σκουλαρίκια που φαίνονται πολύτιμα αλλά στην πραγματικότητα είναι μπιζού.

-Το βιβλίο σας έχει εκδοθεί και στη γερμανική γλώσσα. Ποιός είναι ο τίτλος του; Γιατί επιλέξατε στην ελληνική έκδοση, ως τίτλο το όνομα ενός δέντρου, της τζακαράντα, είναι από τα πιο συναρπαστικά θεάματα η ανθοφορία της; 

Γράφω στα γερμανικά. Και μετά γίνεται η μετάφραση στα ελληνικά. Ο τίτλος στα γερμανικά είναι «…και ήδη νιώθεις στο Johannesburg σαν στο σπίτι σου» αλλά δεν μου φάνηκε πολύ ταιριαστή η ελληνική μετάφραση. Έτσι κατέληξα για τον ελληνικό τίτλο στο σύμβολο της πόλης που είναι το δέντρο, η Jacaranda, η οποία ανθίζει τον Οκτώβριο, γιατί τότε είναι η άνοιξη στη Νότια Αφρική. Διότι στο νότιο ημισφαίριο όλα είναι ανάποδα, η φύση ανθοφορεί τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο, το καλοκαίρι ταυτίζεται με τα Χριστούγεννα, τα φύλλα των δέντρων πέφτουν τον Απρίλιο και τον Ιούλιο έχει κρύο και είναι απαραίτητο το παλτό. Ο αέρας που έρχεται από τον βορρά είναι ζεστός και ο νοτιάς φέρνει κρύο από την Ανταρκτική. Άσε που λόγω Commonwealth οδηγούν στην αριστερή πλευρά … είπαμε, όλα είναι ανάποδα. Έτσι λοιπόν σκέφτηκα και την Jacaranda σαν σύμβολο της πόλης και της διαφορετικότητας ως προς την χρονική στιγμή της ανθοφορίας της. Συναρπαστικό θέαμα πράγματι! Περνάς από τους δρόμους και βρίσκεσαι σε μοβ τούνελ. Πανδαισία! Αν ποτέ αποφασίσετε να επισκεφτείτε το Johannesburg να επιλέξετε τον Οκτώβριο και θα με θυμηθείτε!

-Από blogger συγγραφέας. Σκοπεύετε να ασχοληθείτε στο εξής με τη συγγραφή μυθοπλασίας ή έχετε επιλέξει να εκδώσετε και άλλα βιβλία σχετικά με τις περιπλανήσεις και τη διαβίωση σας σε άλλα μέρη του κόσμου;  

Από καθηγήτρια blogger. Από blogger συγγραφέας. Λέτε να σκεφτώ και κάτι ακόμη με το οποίο θα ήθελα να ασχοληθώ; Ποτέ δεν ξέρεις! Ήδη το επόμενο μου βιβλίο πάντως είναι έτοιμο. Πρόκειται για ταξιδιωτικές ιστορίες με ύφος χιουμοριστικό στα χνάρια του Bill Bryson. Διαβάζοντας τις εμπειρίες μου θα βρεθεί ο αναγνώστης σε διάφορα σημεία του πλανήτη: Bhutan, Bora Bora, Tanzania, Hawaii, New York, Toronto, Mexico και άλλα. Θα γελάσει, θα απορήσει, θα ξαφνιαστεί και θα κουνήσει το κεφάλι του απορώντας με την πρωταγωνίστρια! Πρόκειται πάλι για βιωματικές ιστορίες όπως και στην Jacaranda μου, δοσμένες με χιούμορ και αυτοσαρκασμό.

Όσο για τη μυθοπλασία για την οποία με ρωτάτε: Έχω κάτι στο νου μου και ίσως είναι το επόμενο βήμα που θα κάνω …

–Είστε κατ’ επάγγελμα καθηγήτρια της Γερμανικής γλώσσας και έχετε διδάξει λογοτεχνία στο Ινστιτούτο Γκαίτε. Θέλετε να μας αναφέρετε μια εμπειρία σας μέσα από την οποία διαπιστώσατε τη δύναμη της γλώσσας; 

Πολύ συχνά οι Γερμανοί αναφέρονται στον συμπατριώτη τους Immanuel Kant, στον φιλόσοφο ορόσημο του διαφωτισμού του 18ου αιώνα. “Aufklärung ist der Ausgang des Menschen aus seiner selbstverschuldeten Unmündigkeit […] «Διαφωτισμός είναι η έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητά του, για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος. Ανωριμότητα είναι η αδυναμία να μεταχειρίζεσαι το νου σου χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Είμαστε υπεύθυνοι γι’ αυτήν την ανωριμότητα, όταν η αιτία της βρίσκεται όχι στην ανεπάρκεια του νου, αλλά στην έλλειψη αποφασιστικότητας και θάρρους να τον μεταχειριζόμαστε χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου.» Αυτή η φράση έχει επηρεάσει καθοριστικά τον κόσμο και είναι μέχρι και σήμερα από τις πιο σημαντικές συμβουλές που μπορούμε να πάρουμε. Κάθε ημέρα πρέπει να αναλογιζόμαστε αν χρησιμοποιούμε σωστά και αυτόνομα το νου μας, χωρίς να μας καθοδηγεί άλλος.

-Έχετε αποκτήσει σχέσεις με άλλους συγγραφείς από τότε που διαμένετε μόνιμα (;) στη Θεσσαλονίκη, κι αν ναι, βοηθούν αυτές οι σχέσεις στο να εμπνευστεί κανείς ή να εξελιχθεί σε καλύτερο συγγραφέα; 

–Η αλήθεια είναι ότι δεν βοήθησε ιδιαίτερα ο covid στο να αναπτύξω σχέσεις με άλλους συγγραφείς διότι τα τελευταία δύο χρόνια ούτε παρουσιάσεις οργανωθήκανε ούτε και εκθέσεις. Και να γίνανε ο κόσμος ήταν μουδιασμένος. Βοηθούν βέβαια τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθοριστικά. Με αυτόν τον τρόπο γνώρισα συναδέλφους χωρίς να τους έχω συναντήσει όμως προσωπικά. Δεν γνωρίζω κατά πόσο μπορεί να υπάρξει αλληλεπίδραση μεταξύ συγγραφέων. Έχω την αίσθηση ότι ο καθένας έχει συγκεκριμένες ιδέες στο μυαλό του και πλαισιώνει το περιεχόμενο του βιβλίου ανάλογα με τα βιώματά του. Υποθέτω είναι και θέμα χαρακτήρα του συγγραφέα. Δεν θα μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου να γράφει για παράδειγμα ιστορίες αγάπης με έντονα συναισθήματα ή βιβλίο που διαδραματίζεται στο μέλλον και η ανθρωπότητα έχει μεταφερθεί στον Άρη. Μου είναι ξένο αυτό το είδος, όπως επίσης και το περιεχόμενο τρόμου. Έκαστος στο είδος του λοιπόν…

Όσο για την εξέλιξη σε καλύτερο συγγραφέα, θεωρώ σ’ αυτό σε βοηθάει ο κόσμος, το κοινό σου. Με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπάρχει πλέον δυνατότητα να έχει ο συγγραφέας άμεση επαφή με τους αναγνώστες. Είναι ένα κομμάτι που το λατρεύω και με συγκινεί αφάνταστα. Επικοινωνούν άτομα μαζί μου που ούτε τα γνωρίζω ούτε και θα τα συναντήσω μάλλον ποτέ. Έχει απίστευτα ενδιαφέρον πως βιώνει ο καθένας αναγνώστης αυτά που γράφω. Και διαβάζω πάντα με μεγάλη προσοχή, ειδικά όταν πρόκειται για κάποια πρόταση που εγώ δεν την είχα σκεφτεί. Έχω εμπιστοσύνη στην κρίση του αναγνώστη και θέλω να βελτιώνομαι.

–Πείτε μας μια πιθανά πραγματοποιήσιμη ευχή για την Ελληνική Λογοτεχνία.

Θα πω μια ευχή που δεν αφορά ακριβώς την Ελληνική Λογοτεχνία αλλά τους Έλληνες συγγραφείς. Ίσως στο μέλλον να υπάρξει η ελληνική δυνατότητα για book on demand δηλαδή print on demand; Κάτι αντίστοιχο της amazon; Να υπάρξει τρόπος δηλαδή να ελέγχουμε εμείς οι συγγραφείς τις πωλήσεις μας και να έχουμε την επίβλεψη ως προς τα νούμερα και το target group; Διότι πέρα από τη διακίνηση και το στήσιμο του βιβλίου η ψυχή της συγγραφής, της σύλληψης, του κειμένου, των εικόνων … είμαστε εμείς. Οι συγγραφείς.

–Κυρία Αντωνιάδου, ευχαριστώ γι αυτή τη συνομιλία μας.

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την ευκαιρία που μου δώσατε! Να είστε καλά!