Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Χρόνος κυρίαρχος
12/10/2022, 9:37 πμ

Χρόνος κυρίαρχος

Από τον Κωνσταντίνο Μπούρα // *

 

Ηλίας Φραγκάκης, «Χαιρετισμοί / Αποχαιρετισμοί». Ποίηση, εκδόσεις ενύπνιο, Αθήνα Μάϊος 2022, σελ. 54+66.

 

Δίπτυχος, αντικατοπτρικός αναστοχασμός ανάμεσα σε δύο οξείες και δύο τελείες. Το θέατρο πανταχού παρόν στο ποιητικό έργο ενός διακεκριμένου σκηνοθέτη: «Σεις οι ταγοί / Πετάξτε τα φαιά κοστούμια / Και περί ηθικής ή άλλου τινός / Μην ομιλείτε / Αν θέλετε στη σκηνή να ανεβείτε / Γυμνοί πρέπει να είστε / Υπερφίαλοι! / Να σέβεστε τις παύσεις / Και την μεγάλη τής παράστασης στιγμή / Διάφανοι καθώς θα καταστείτε» (σελ. 40 από τους «Χαιρετισμούς»). Δραματικότητα στη γραφή. Προφορικός λόγος, εκφωνούμενος, έτοιμος να διδαχθεί και να πραγματωθεί σκηνικώς. «Άνθρωποι λίγοι, / κρεμασμένοι στην κουπαστή των ιδεών / Μόνον αυτό τους απόμεινε / Τόσον ωραία απελπισμένοι / Το “τόσο” όπως το πάρεις» (σελ. 26 από τους «Αποχαιρετισμούς», που είναι περισσότερο βιωματικοί κι αυτοψυχαναλυτικοί, όπως ταιριάζει στις τελευταίες τέσσερις λογοτεχνικές γενιές.

Ας ξεκινήσουμε πρώτα από τους «Χαιρετισμούς».

Απόηχος από το «Εμείς κι ο Χρόνος» τού Πρίσλεϊ το ποίημα με τίτλο «Πεισμονή»:

Παραμένω στην θερινή ώρα

Αρνητής

Σαν τα ρολόγια μου

Ακίνητος

Σαν σταματημένος λεπτοδείκτης

Παλιομοδίτης αριστοκράτης αναρχικός

Μονήρης λωποδύτης

Μονότονος, μα συνάμα γοητευτικός

Σαν ήχος ίσιος

Σε κάθε μοιρολόι

Αμετανόητος (σελ. 37)

 

Χρονική ιδεολογία, θα το αποκαλούσα αυτό το φαινόμενο γενναιόφρονης δηλωτικότητας.

Θεατρικότατη η μεθεπόμενη «Φάρσα», βρίθουσα δραματικής ονοματολογίας:

Κι επιτέλους

Ασπίδες και δόρατα

Τούς θώρακες τούς πλαστικούς

Πετάξτε

Και τις περικνημίδες

Βγάλτε τις μάσκες τού καρναβαλιού

Περικεφαλαίες που τις νομίζατε

Σείς οι ταγοί

Πετάξτε τα φαιά κοστούμια

Και περί ηθικής ή άλλου τινός

Μην ομιλείτε

Αν θέλετε στη σκηνή να ανεβείτε

Γυμνοί πρέπει να είσαστε… (σελίδες 40-41).

 

Καβάφης παρηχών, διαρκής αναφορά όλων τών κατοπινότερων. Οι αξίες παραμένουν σταθερές μέσα στον Χρόνο για να δικαιολογούν τη ρευστή παλινωδικότητά μας. Η διδακτικότητα είναι εμφανής σε αυτό το μονολογικό πόνημα, αποτέλεσμα τής διδασκαλικής ιδιότητας τού επίμονου θεατράνθρωπου Ηλία Φραγκάκη.

Και ο πολιτικός κοινωνικός προβληματισμός, φανερός στο ποίημα τής σελίδας 51 με τον συμβολικό τίτλο «Παίγνια»:

 

Δανεικά στρατιωτάκια

Οι ιδέες μας

Σαν αυτά που μάς πετούσαν

Τα πλουσιόπαιδα τού ρετιρέ

Στην αυλή

Παίζαμε λίγο

Και τα επιστρέφαμε

Μάς έμεινε μόνο η ανάμνηση

Τής ευτυχίας

Την ώρα τού παιχνιδιού

Και η πληρότης

Τού ότι παίξαμε

Αργότερα επήλθε και η ωριμότης

Καθώς λένε

Καλύτερα η ωμότης …

 

Ηλίας Φραγκάκης

 

Ας περάσουμε τώρα στους «Αποχαιρετισμούς» κι ας δούμε εάν είναι τόσο δυσοίωνοι όσο προοιωνίζονται.

Διαλέγουμε και πάλι τρία ποιήματα, όχι τυχαίως αλλά προκειμένου να φωτίσουμε θεματολογία, αισθητική και ρυθμολογία.

 

Και πάλι ο Κυρίαρχος Χρόνος με ευθεία παραπομπή στην «Έρημη χώρα» τού Έλιοτ, το ποίημα με τίτλο «Έρημη Ώρα» των σελίδων 27, 28 και 29:

 

Ξύπνησα πρόωρα

Ο ήλιος έφεγγε μέσ’ στο σκοτάδι

Αδυσώπητος

 

Μέρα από νύχτα…

 

Σαφές το άγχος θανάτου, ο φόβος τού εκμηδενισμού, η υποψία τού μάταιου, η εθελοτυφλία τού εποικοδομητικού. Η ομιλώσα ποιητική φωνή αυτοαναρείται και υφαρπάσσεται από τα ιδανικά της, ακριβώς όπως ο πνιγμένος από τα μαλλιά του.

Η τριμερής «Υπνική Άπνοια» (σσ. 37-39) είναι περισσότερο κι από θεατρική: θα μπορούσε να ακουστεί από τρεις φωνές ή να ειπωθεί από την ίδια φωνή σε τρεις διαφορετικές τονικές καταστάσεις.

Καβαφικόν το “Nos Dieux Sont Morts” (σελ. 421) παραπέμπει στους «Τρώες» τού Μεγάλου Αλεξανδρινού Ποιητή: «…στα τείχη, άρχισεν ήδη ο θρήνος. Των ημερών μας αναμνήσεις κλαιν κι αισθήματα. Πικρά για μας ο Πρίαμος κι η Εκάβη κλαίνε». Εδώ:

 

Έφυγαν οι ήρωες

Μάς άφησαν έρμαια σε οικτρές απομιμήσεις

Αναχώρησαν για κάποιο κβάζαρ μακρινό

Κι ούτε που μας χαιρέτησαν

Δίκιο είχαν, δεν το αξίζαμε…

 

Ας προσέξουμε το ασύνδετο σχήμα που προσθέτει μια ατονικότητα στο τυπωμένο κείμενο. Ο κάθε ερμηνευτής μπορεί να προσθέσει την δική του στίξη. Δεν πρόκειται όμως ακριβώς γι’ αυτό που λέμε «ανοικτό κείμενο». Το αντίθετο μάλιστα. Το ακριβώς αντίθετο. Ο ποιητής εδώ είναι και σκηνοθέτης. Διδάσκει μέσα από έμμεσες σκηνικές οδηγίες, που δεν είναι τυπωμένες με πλάγια στοιχεία (Italics) αλλά είναι ενσωματωμένες μέσα στο κυρίως κείμενο (όπως συνήθως γίνεται στα έργα τού κλασικού θεατρικού ρεπερτορίου).

Το θέατρο είναι για τον Ηλία Φραγκάκη ίμερος, ανείπωτος πόθος, άχθος και στεναγμός. Διαπερνά την ποίησή του πέρα για πέρα και την μετατρέπει σε κάτι σαν πελαργό που διανύει αρίφνητους πεζοδρόμους.

Αυτοψυχαναλυτική, εξομολογητική δήθεν η «Ανήκεστος Βλάβη» (σσ. 43-44). Το πρόσωπο κρύβεται καλά πίσω από το προσωπείο. Nothing personal.

Το άγχος τής αμφίβολης υστεροφημίας που διαπερνά ως θανατολαγνεία και θανατολογία ολάκερη την ποίηση τού νομπελίστα Γιώργου Σεφέρη φαίνεται καθαρά, αποκαλύπτεται στο ποίημα τού Ηλία Φραγκάκη με τίτλο «Νομοτέλεια» (σελ. 42):

 

Θα φύγουμε κι εμείς

Κάποτε

Θα γίνουμε ανάμνηση δυσδιάκριτη

Ασαφής

Κάπου στα χειμαρρώδη

Τού Αχέροντα βάθη…

 

Όλα έχουν ειπωθεί με τον πλέον κλασικό, παραδοσιακό τρόπο. Κι η μορφή έχει αναστηλωθεί. Περιμένει την θεατρική αποκατάσταση, την σκηνική πραγμάτωσή της.

 

 

* Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας  (https://konstantinosbouras.gr)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top