Fractal

Μελλοντολογική προφητεία

Γράφει ο Θανάσης Λιακόπουλος //

 

Sinclair Lewis, «Μπάμπιτ», Μτφρ: Βασιλική Λογοθέτη Παγοπούλου, εκδ. Λέμβος

 

Είναι πράγματι απορίας άξιον το γιατί έχει παραβλέψει η μεταφρασμένη εγχώρια λογοτεχνική εκδοτική παραγωγή το πρώτο αμερικανικό Νόμπελ λογοτεχνίας. Ο λόγος για τον «ξεχασμένο» στα καθ’ ημάς Sinclair Lewis, που πράγματι τιμήθηκε το μακρινό 1930 με το εν λόγω βραβείο, που πρώτη φορά τότε απονεμήθηκε σε Αμερικανό συγγραφέα. Μια ελάχιστη περιήγηση στη βιβλιονέτ το επιβεβαιώνει. Από το μακρινό 1961 έρχονται οι εκδόσεις Μινώταυρος με το Μάρτιν Άρροουσμιθ (1925) του Lewis, βιβλίο που κέρδισε το Πούλιτζερ εκείνη την χρονιά που εκδόθηκε και βραβείο που αρνήθηκε να παραλάβει ο συγγραφέας του, μάλλον ακολουθούν, αχρονόλογητα, οι εκδόσεις Παρατηρητής με το Κας Τίμπερλεν (1945) και σχετικά πρόσφατα οι εκδ. Καστανιώτη, το 2016, με το Δεν γίνονται αυτά εδώ (1935). Ευτυχώς έρχονται οι εκδ. Λέμβος να συμπληρώσουν τώρα αυτή την ελάχιστη παραγωγή, με το Μπάμπιτ (1922), σε μια πολύ καλή μετάφραση της Βασιλικής Λογοθέτη-Παγοπούλου και επιμέλεια της Ιωάννας Κάππου. Η Σουηδική Ακαδημία αναφέρθηκε ιδιαιτέρως στο Μπάμπιτ, γεγονός που το κάνει αφορμή για την βράβευση του Lewis. Και παραμένει ακόμα αμετάφραστο στην γλώσσα μας το πιο γνωστό βιβλίο του συγγραφέα, το Main Street (1920), αναφορές στο οποίο βρίσκουμε και μέσα στο Μπάμπιτ. Ας σημειώσουμε εδώ πως το Μπάμπιτ κλείνει εφέτος 100 χρόνια ζωής.

Γεννημένος ως Harry Sinclair Lewis το 1885 στο Sauk Centre της Μινεσότα ο συγγραφέας χάνει την μητέρα του στα έξι του, περιφέρεται από δω κι από κει και στα 13 του το σκάει ανεπιτυχώς για να καταταγεί ως τυμπανιστής στον ισπανο-αμερικανό πόλεμο. Κάνοντας μαθήματα στο Oberlin Academy αργότερα αποκτά έναν θρησκευτικό ενθουσιασμό που τον εγκαταλείπει αργότερα αφού έχει αποφοιτήσει με καθυστέρηση από το Πανεπιστήμιο του Yale προσχωρώντας στην αθεΐα. Ως ακαταπόνητος γραφιάς, η συγγραφική του παραγωγή αριθμεί 23 μυθιστορήματα, επτά συλλογές διηγημάτων, 4 θεατρικά έργα, ένα σενάριο κινηματογράφου, πέντε συλλογές ποιημάτων και πάρα πολλά άρθρα. Ύστερα από μια πολυτάραχη ζωή μανιώδους καπνίσματος και αλκοολισμού που περιλαμβάνει επίσης δύο γάμους με ισάριθμα διαζύγια και έναν γιο πεθαίνει από έμφραγμα και ένεκα του αλκοολισμού του μάλλον στη Ρώμη το 1951, σε ηλικία 65 ετών.

Ο Τζωρτζ Μπάμπιτ είναι ένας μεσήλικας ρεπουμπλικανός που ζει στην Ζένιθ με την οικογένεια του στα πολυτελή προάστια αυτής της φανταστικής πόλης, μαζί με την υπόλοιπή «αριστοκρατία» αυτής.  Μεσίτης ακινήτων μαζί με τον πεθερό του, κάνει τα πάντα για να αναρριχηθεί ακόμα πιο ψηλά, μη υπολογίζοντας προσωπικό κόστος, αντίθετα, αυτή η προσπάθεια του να είναι παντού και πάντα αρεστός στον κύκλο του φαίνεται να τον γεμίζει και να τον ικανοποιεί απόλυτα, ως μοναδικό σκοπό της ζωής του. Πλην όμως, ως ανοικτό και ελεύθερο πνεύμα, κάποια στιγμή αρχίζει να παραπαίει από την Λέσχη των Μπούστερ, την εύτακτη οικογενειακή κατάσταση και τον επιχειρηματικό κόσμο που είναι αναγνωρισμένο μέλος στην στήριξη σοσιαλιστών, στην υποστήριξη απεργιών, σε μια εξωσυζυγική σχέση, στον κόσμο του λαθρεμπορίου της ποτοαπαγόρευσης και σε αστικά πάρτι που τον αποσυντονίζουν. Στο τέλος επανέρχεται στα συγκαλά του, διασκεδάζοντας τις εντυπώσεις που έχει δημιουργήσει αυτή παρασπονδία του, επανερχόμενος στην πρότερη ζωή του, με την ίδια επιτυχία.

Το Μπάμπιτ άσκησε ιδιαίτερη επιρροή στην αμερικανική κοινωνία. Η λέξη Μπάμπιτ μπήκε μέχρι και στο λεξιλόγιο της εποχής «για να δηλώσει τον υλιστή, ματαιόδοξο, εφησυχασμένο πολίτη – κυρίως επιχειρηματία – που συμμορφώνεται με τα πρότυπα του κοινωνικού συνόλου». Διόλου τυχαίο λοιπόν κάτι τέτοιο αφού προέρχεται από έναν σοσιαλιστή αμερικανό συγγραφέα. Όπως επίσης και το ότι το βιβλίο χαρακτηρίστηκε ως παρωδία της αμερικανικής κουλτούρας. Όπως και πολλά άλλα, αφού μέσα σε αυτά το Μπάμπιτ κατέλαβε τον τίτλο του σατιρικού βιβλίου, με το καυστικό ενίοτε χιούμορ του. Και πράγματι κάπως έτσι ήταν τα πράγματα σε μια πρώτη ανάγνωση αυτού του εκπληκτικού βιβλίου. Πλην όμως, αναφερόμαστε πλέον στο σήμερα. Διόλου περίεργο που η σύγχρονη αμερικανική κριτική, από το 2010 περίπου,  επανακαλύπτει το Μπάμπιτ και τον συγγραφέα του. Γιατί, πράγματι, διαβάζοντας το βιβλίο τώρα, οι προσλήψεις από αυτό είναι κάπως διαφορετικές και αναγάγουν μάλλον σε δυσθεώρητα ύψη τον συγγραφέα του.

 

Sinclair Lewis

 

Απαξιώνοντας κάπως την μέχρι τούδε κριτική για το Μπάμπιτ και διαβάζοντας το μακράν υπό το πρίσμα της, μάς ανοίγεται μια εντελώς διαφορετική εικόνα πρόσληψης, που περισσότερο ανάγεται σε κάτι που ο Lewis μάλλον το είχε έμφυτο. Σε τι διαφέρει από τους συγχρόνους μεγαλοεπιχειρηματίες της Δύσης ο Τζ. Μπάμπιτ; Σε τίποτα! είναι η απάντηση. Πως ζουν αυτοί οι άνθρωποι σήμερα; Τηρουμένων των αναλογίων όπως ο Τζ. Μπάμπιτ! Τι ψυχισμό και βαθύτητα επιδεικνύουν; Καμία, όπως και ο ήρωάς μας. Τι κάνουν όταν βρεθούν στα δύσκολα, πιεσμένοι είτε ψυχικά είτε πρακτικά από διάφορους κινδύνους και κακοτοπιές. Ακριβώς ότι και ο επιφανής κάτοικος της Ζένιθ.

Με πολύ πιο απλά λόγια, ο Lewis στο Μπάμπιτ περισσότερο περιγράφει ένα δικό του μελλοντολογικό όραμα, αναφορικά με τον σύγχρονο του επιχειρηματία, που προβλέπει πως θα κυριαρχήσει στο μέλλον και θα συστήσει την νεότερη και σύγχρονη αμερικανική καπιταλιστική κοινωνία και ταυτόχρονα θα δομήσει μια κουλτούρα που πάνω της θα βασιστεί αργότερα το περίφημο αμερικανικό όνειρο. Έτσι το Μπάμπιτ γίνεται το όραμα της Αποκάλυψης του αμερικανού εν γένει δυτικοτραφούς μπίζνεσμαν. Και κάπως έτσι το βιβλίο μετατρέπεται από μια παρωδία και σάτιρα της τότε εποχής σε μια μελλοντολογική προφητεία του σήμερα, γραμμένη όμως το 1922…

Έτσι γίνεται όμως με τα εξαιρετικά και κλασσικά έργα· μπορούν να προσλάβουν διάφορες ερμηνείες ανά εποχές. Αλλιώς δεν θα χαρακτηρίζονταν και κλασσικά…

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top