Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το παρελθόν, εν τέλει, δεν είναι ποτέ νεκρό
18/05/2022, 10:00 πμ

Το παρελθόν, εν τέλει, δεν είναι ποτέ νεκρό

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη //

 

William Faulkner, «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ!», Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου. Εκδόσεις Gutenberg. Αθήνα, 2021

 

Το ογκώδες μυθιστόρημα ‘Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ!’, που εκδόθηκε το 1936, θεωρείται σήμερα από πολλούς, αναγνώστες και κριτικούς, ως το αριστούργημα του Γουίλλιαμ Φώκνερ (William Faulkner, 1897-1962). Δεν είναι εύκολο στο διάβασμα, γιατί η πολύπλοκη και αποσπασματική δομή του δημιουργεί σημαντικές δυσκολίες στους αναγνώστες, αλλά παρ’ όλα αυτά, τα λογοτεχνικά πλεονεκτήματά του το κατατάσσουν στις λίστες των κορυφαίων αμερικανικών μυθιστορημάτων. Η ιστορία αφορά τον Τόμας Σάτπεν, αρχικά έναν φτωχό άνθρωπο που βρίσκει πλούτο και στη συνέχεια παντρεύεται μια κοπέλα από μια αξιοσέβαστη οικογένεια στο Τζέφερσον. Η φιλοδοξία του και η ακατάσχετη ανάγκη του για έλεγχο των  πάντων γύρω του, επιφέρουν τελικά την καταστροφή του ίδιου και της οικογένειας που έχει εν τω μεταξύ δημιουργήσει. Η ιστορία του Σάτπεν αφηγείται από διάφορους αφηγητές, επιτρέποντας έτσι στον αναγνώστη να παρατηρεί τις διάφορες μεταβολές, παραλλαγές και παρεκκλίσεις της ιστορίας. Αυτή η ασυνήθιστη τεχνική αναδεικνύει ένα από τα κεντρικά ερωτήματα του μυθιστορήματος. Σε ποιο βαθμό, τουτέστιν,  μπορούν οι άνθρωποι να γνωρίζουν την πραγματική αλήθεια για το παρελθόν! Τα μυθιστορήματα και τα διηγήματα του Φώκνερ σε πολλά σημεία και λεπτομέρειες σχετίζονται συχνά μεταξύ τους. Το ‘Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ!’ αντλεί χαρακτήρες από το βιβλίο ‘Η βουή και η μανία’ (The Sound and the Fury, 1929), ενώ παράλληλα προδικάζει τη δράση και τα θέματα του άλλου βιβλίου του 1948, ‘Ο ξένος στο χώμα’ (Intruder in the dust).

Επιπλέον, το παρόν μυθιστόρημα είναι ένα από τα δεκαπέντε μυθιστορήματα του Φώκνερ τα οποία διαδραματίζονται στη φανταστική Κομητεία Γιοκναπατόφα (Yoknapatawpha). Πρόκειται για το πρώτο από τα μυθιστορήματα του Φώκνερ  στο οποίο περιλαμβάνονται στο τέλος  χρονολόγιο και χάρτης του φανταστικού περιβάλλοντος του Τζέφερσον και της κομητείας Γιοκναπατόφα στην Πολιτεία του Μισισιπή, ούτως ώστε ο αναγνώστης να κατανοήσει καλύτερα το πλαίσιο των γεγονότων του μυθιστορήματος. Ο χάρτης περιλαμβάνει και λεζάντες που σημειώνουν τις περιοχές όπου λαμβάνουν χώρα ορισμένα γεγονότα που απαντώνται στα βιβλία ‘Σαρτόρις’ (Sartoris,  1929), ‘Η βουή και η μανία’, ‘Καθώς ψυχορραγώ’ (As I lay dying, 1930), ‘Ιερό’ (Sanctuary, 1931), ‘Φως τον Αύγουστο’ (Light in August, 1932), και βεβαίως εκείνα που συμβαίνουν στο βιβλίο ‘Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ!’. Παρά τις ρίζες του συγγραφέα στον Αμερικανικό Νότο,  εδώ καταδικάζει εύκολα πολλές πτυχές της ιστορίας και της κληρονομιάς του, αφού αποκαλύπτει με ξεχωριστή μεγαλοπρέπεια την αντιπαθητική πλευρά των ηθών και της ηθικής του Νότου, συμπεριλαμβανομένης βεβαίως της δουλείας των μαύρων. Το μυθιστόρημα διερευνά τη σχέση μεταξύ της σύγχρονης ανθρωπότητας και του παρελθόντος, εξετάζοντας πώς τα γεγονότα του παρελθόντος επηρεάζουν τις σύγχρονες αποφάσεις και σε ποιο βαθμό οι σύγχρονοι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για το παρελθόν. Ένα από τα χαρακτηριστικότερα ίσως αποφθέγματα του Φώκνερ είναι εκείνο που έγραψε στο μυθιστόρημά του ‘Ρέκβιεμ για μια μοναχή’ (Requiem for a Nun, 1951), όπου αναφέρει πως «Το παρελθόν δεν είναι ποτέ νεκρό. Δεν είναι καν παρελθόν», δήλωση που σίγουρα βρίσκει εφαρμογή σχεδόν σε όλα τα γραπτά του και φυσικά και σε τούτο το σημαδιακό μυθιστόρημα.

 

Ουίλλιαμ Φώκνερ (1897-1962)

 

Στην ουσία το πλαίσιο της ιστορίας ξεκινά τον Σεπτέμβριο του 1909, όταν ο Κουέντιν Κόμσον, εγγονός του πρώτου φίλου που απέκτησε ο Τόμας Σάτπεν στην κομητεία Γιοκναπατόφα, ετοιμάζεται να πάει στο Χάρβαρντ. Εδώ ο Κουέντιν έχει μια μάλλον περίπλοκη θέση, αφού ταυτόχρονα  είναι ακροατής και αφηγητής σε μια ιστορία τρομερής  πολυπλοκότητας στην οποία ξεδιπλώνεται η ιστορία του Τόμας Σάτπεν, ενός φτωχού ανθρώπου από τη Δυτική Βιρτζίνια, ο οποίος απέκτησε κάποια χρήματα στις Δυτικές Ινδίες και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στην κομητεία Γιοκναπατόφα του Μισισιπή για να ζήσει εκεί ως γαιοκτήμονας. Με τα ίδια του τα χέρια και τις προσπάθειες των σκλάβων που έφερε από την Αϊτή, διαμόρφωσε  ένα τμήμα του Μισισιπή εκατό τετραγωνικών μιλίων (ή διακοσίων εξήντα τετραγωνικών χιλιομέτρων) για να γίνει η τοποθεσία της μεγάλης του περιουσίας και η γη της φυτείας του η οποία  έμεινε γνωστή ως το ‘Κατοστάρι του Σάτπεν’. Η ιστορία του Σάτπεν καλύπτει τα χρόνια από τις αρχές του 19ου αιώνα  έως τις αρχές της περιόδου της Ανασυγκρότησης. Η εποχή της ανασυγκρότησης, να θυμηθούμε, ήταν η περίοδος της αμερικανικής ιστορίας μετά τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο, η οποία  διήρκεσε από το 1865 έως το 1877. Η ιστορία του Σάτπεν, ωστόσο, δεν εξιστορείται τόσο απλά, ούτε βεβαίως και με γραμμικό τρόπο. Τέσσερις αφηγητές συνεισφέρουν, ο καθένας με τον δικό του τρόπο, στο όλο κείμενο. Η Ρόζα Κόλντφιλντ, με την οποία ο Σάτπεν αρραβωνιάστηκε για να παντρευτεί τα χρόνια που ακολούθησαν τον εμφύλιο πόλεμο και ο οποίος είχε παντρευτεί αρχικά με την αδελφή της Ρόζας, την Έλεν, η οποία πέθανε τις τελευταίες ημέρες του πολέμου. Ο Τζέισον Λυκούργος Κόμσον (Jason Lycurgus Compson), ο πατέρας του Κουέντιν και ο μόνος πραγματικός φίλος του Σάτπεν στην κομητεία. Ο Κουέντιν Κόμσον, ο οποίος αφηγείται την ιστορία όπως την άκουσε από τη δεσποινίδα Ρόζα και τον πατέρα του και όπως την ανασυνθέτει στον συγκάτοικό του στο Χάρβαρντ, τον Σρίβλιν  ΜακΚάνον, και τέλος, ο ίδιος ο Σρίβλιν ο οποίος προσφέρει ο ίδιος την  προσωπική  του εκδοχή για την ιστορία του Σάτπεν. Ο Τόμας Σάτπεν, αν και άνθρωπος ταπεινής καταγωγής, θα μπορούσε να συγκαταλέγεται στους πρωταγωνιστές πολλών ελληνικών τραγωδιών, δεδομένου ότι είχε απόψεις που πήγαιναν πέρα  από τη ζωή, ήταν υπερβολικά περήφανος, όχι ιδιαίτερα συμπαθής, κατάφερε να βρει το δρόμο του στη ζωή με καθαρή αποφασιστικότητα και τελικά υπέκυψε στο πεπρωμένο του, στο αναπόφευκτο τέλος ετούτης της επίγειας ζωής. Όμως ο σκοπός του Φώκνερ με τη συγγραφή αυτού του έργου δεν ήταν απλώς να αφηγηθεί την ιστορία του ήρωά του, όσο ενδιαφέρουσα κι αν είναι, αλλά να σχολιάσει την ίδια τη φύση της ιστορίας. Την ίδια στιγμή μαθαίνουμε την πορεία  του Σάτπεν  με τον τρόπο που μαθαίνουμε γενικά τις ιστορίες στη ζωή μας, και σε αντίθεση με τον τρόπο που τα περισσότερα μυθιστορήματα αφηγούνται ιστορίες, τουτέστιν αποσπασματικά. Ακριβώς όπως ο Κουέντιν, προσπαθούμε να συναρμολογήσουμε τα αποσπάσματα που παίρνουμε από διάφορες πηγές και να συνθέσουμε μια λογική, κατά το δυνατόν,  αφήγηση. Και κάνουμε ότι κάνουν εκείνοι καθώς διηγούνται ξανά την ιστορία στα τέσσερα τελευταία κεφάλαια του μυθιστορήματος, δηλαδή προσπαθούμε να καταλάβουμε από τα διάφορα κομμάτια της ιστορίας που έχουμε μπροστά μας ποια είναι ολοκληρωμένη ιστορία ή ποια είναι η αληθινή, κάτι που σίγουρα φαντάζει δύσκολο και εν πολλοίς ανέφικτο αφού πάντα θα υπάρχουν κενά στην ιστορία και εμείς πάντα θα έχουμε, άθελά μας, σε εφαρμογή τις δικές μας παρωπίδες κατά τη λήψη της ιστορίας. Και, εφιστώντας την προσοχή τόσο στη δύναμη της αφήγησης όσο και στις δυσκολίες της αφήγησης, ο συγγραφέας  μας  κάνει να συνειδητοποιήσουμε περισσότερο τις ιδιαίτερες συνθήκες και συνήθειες της αφήγησης, καταστάσεις  που συχνά κρύβονται στους πιο συμβατικούς τρόπους αφήγησης. Και για όσους νομίζουν ότι μπορούν να ξεφύγουν από τις προσωπικές ιστορίες του παρελθόντος τους ή από εκείνες των γονιών τους, ο Φώκνερ πάλι τους διαψεύδει. Ο Κουέντιν Κόμσον, το 1909, είναι σαφώς επηρεασμένος από την αφήγηση της ζωής του πατέρα του, της ζωής του παππού του και όλες τις  αφηγήσεις του Τζέφερσον στην κομητεία Γιοκναπατόφα.

Είναι νομίζω, περιττό, να τονισθεί ο εκδοτικός και μεταφραστικός άθλος για το συγκεκριμένο μυθιστόρημα!

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top