Εφιαλτικό ψυχόδραμα
Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπούρας // *
Ειρήνη Ψύρρα, “Αθώα ψέματα, ένοχες αλήθειες…”, εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 2020, σελ. 320,
Η ιστορία περί παραίτησής μου από την εταιρεία, την οποία είχα διηγηθεί με ζηλευτή γλαφυρότητα στον Μάνο, δεν ήταν παρά ένα αθώο ψέμα που είχε σκοπό να ξεσκεπάσει μια ένοχη αλήθεια. Όχι πως δεν εννοούσα όσα εί πα. Όχι πως δεν θα υπέβαλα μετά χαράς και χωρίς δεύτερη σκέψη την παραίτησή μου, προκειμένου να αφοσιωθώ στη μητρότητα ή έστω στην προσπάθεια επίτευξής της. Απλά ήθελα πρώτα να δοκιμάσω την αγάπη του άντρα μου• γι’ αυτό παραποίησα τα γεγονότα και σκαρφίστηκα μια μικρή δοκιμασία. Είδες πόση κρυμμένη πονηριά και δύναμη έχουμε μέσα μας κι ας μην το ξέρουμε; Αν και έμπειρος δικηγόρος, ο αγαπημένος μου Μάνος έπεσε στο πηγάδι σαν πρωτάρης. (σελ. 201).
Πάνω σε αυτό το αποσπασματικό leit-motiv χτίζεται όλη η σύλληψη αυτού του εφιαλτικού ψυχοδράματος με ρομαντικές παραφυάδες, ρασιοναλιστικές αποχρώσεις και μελοδραματικό λυρισμό που παραπέμπει σε μακρινά πεδία, πέρα πολύ από τις κοινές μικροαστικές συμβάσεις των τυπικών “μυθιστορημάτων φυγής”. Εδώ τα πάντα είναι αντεστραμμένα: η φυγή είναι ανέφικτη, κάθε απόπειρα απελευθέρωσης οδηγεί στην τραγική καταστροφή, λες κι η ανάγκη για οξυγόνο είναι “ύβρις” που ξεσηκώνει την Άτη και αφυπνίζει την Νέμεσιν.
Εδώ το συμπέρασμα και το ηθικό δίδαγμα είναι έμμεσο αλλά τρανό: “μην καταφεύγετε στο όνειρο για να γιατρέψετε την πραγματικότητα – κανείς δεν θα κατάφερε ποτέ – η ουσία είναι μία: κοιτάξτε τη ζωή κατάματα και χρησιμοποιείστε τα υλικά που είναι γύρω σας και σας δίνονται απλόχερα, αν θέλετε να χτίσετε μια ευτυχία που να έχει γερά θεμέλια”. Σαν μυθοπλασία που μεταφέρει μαθήματα ζωής-αυτοβελτίωσης-αυτογνωσίας. Διαμεσολαβημένη γνώση, απολύτως πολύτιμη, ικανή και αναγκαία συνθήκη για να μην ισχύει το άλλοθι της άγνοιας ή της μετεφηβικής αθωότητας.
Όλες αυτές οι ανατροπές, οι αναδιπλώσεις, οι επαναλήψεις (αλλά όχι και οι παλινωδίες), ένα μόνο έχουν να προσφέρουν: καταιγιστική δράση και αστυνομικό σασπένς, ερεβώδη χάσματα της ανθρώπινης ψυχής και αναπηρίες εγγενείς ενός ατελούς κατασκευάσματος σε έναν χαοτικό κόσμο εν εξελίξει. Συνήθως δεν μιλάνε έτσι οι μυθιστοριογράφου που συνθέτουν ευπώλητα αναγνώσματα ευρείας καταναλώσεως, αλλά οι πνευματικοί δημιουργοί που επαναστατούν και βυθομετρούν το υπαρξιακό τους κενό μακροβουτώντας με το κεφάλι πρώτα. Είναι τόσο καλογραμμένη αυτή η αφήγηση που μοιάζει σαν να βγήκε μέσα από πολλές ή από μία αυτοβιογραφική εξομολόγηση, όμως ας μην μας ξεγελά. Είναι τόση η τέχνη που κάθε μίμηση ζωής φαντάζει πιο πραγματική κι από τη ζωή την ίδια. Κανένας βίος δεν είναι τόσο περίπλοκος αφ’ ενός, καμία συγγραφική φαντασία δεν μπορεί να συναγωνιστεί και να υπερβεί την απρόβλεπτη πραγματικότητα αφ’ ετέρου.
Η αξιοποίηση πανάρχαιων θεμάτων, χωρίς να καταντούν κλισέ, είναι από τα ισχυρότερα πλεονεκτήματα μιας συγγραφέως που κατέχει την δραματική γραφή, αφού δεν αναλίσκεται όπως άλλες και άλλοι ομότεχνοί της σε μια σεναριακή διαχείριση της πλοκής πλάθοντας σύντομα κάδρα και κινηματογραφικές ακολουθίες αποσπασματικών ή τελεσφόρων δράσεων. Εδώ υπάρχει μαθηματική δομή, λογική συνέχεια, μοντερνιστική διαχείριση του χρόνου ως ακορντεόν και η κυριαρχεί η μαθηματική απόδειξη ενός θεωρήματος, μιας υπόθεσης εργασίας που δεν είναι άλλη παρά το κλασικό κι αναπάντητο ερώτημα: “τελικά υπάρχει ευτυχία επί γης, υπάρχει ζωή πριν από τον θάνατο;”. Και μπορεί να μην πλήττει η ηρωίδα της, η κεντρική, σε αυτό το ιδιότυπο “θέατρο εν θεάτρω” που εμβολίζεται αριστοτεχνικά ως “αφήγημα μέσα στο αφήγημα” και “μαρτυρία-διαθήκη μέσα στο μυθιστόρημα”, σίγουρα όμως δεν μας αφήνει να πλήξουμε κι εμείς ως αναγνώστες.
Το διπλό αφηγηματικό επίπεδο δράσης πολλαπλασιάζει τις αναγνωστικές δυνατότητες και λειτουργεί ως πτυσσόμενο τηλεσκόπιο, αν θέλουμε να δούμε ολοένα και από ψηλότερα, ολοένα κι από μακρύτερα την τραγικωμική ανθρώπινη συνθήκη, όπου κανένας δεν είναι ευτυχισμένος κι όλοι αναζητούν πεισματικά κάτι άπιαστο, καταστρέφοντας τον εαυτό τους και τους άλλους, βιάζοντας την Φύσιν που μας φιλοξενεί και παραβαίνοντας όλους τους γνωστούς και άγνωστους συμπαντικούς νόμους. Φυσικά, το τίμημα είναι πάντα ο θάνατος, τουλάχιστον στην πεζογραφία. Όμως στην καθημερινότητα παρατηρούνται πολλοί μικρότεροι θάνατοι και πληθαίνουν μέρα με τη μέρα οι νεκροζώντανοι…
Ειρήνη Ψύρρα
Εφιαλτικό το εσωτερικό τοπίο που δημιουργεί η Ειρήνη Ψύρρα σε αυτό της το μυθιστόρημα, που παραπέμπει – τουλάχιστον ως προς τον τίτλο – στην ρεαλιστική αγγλική ταινία “Secrets and Lies”, όμως διαφέρει σημαντικά και στο ύφος και στον τόνο και ως προς τη μελοδραματική απαίτηση της ευτυχίας με την εμμονή ενός καλοαναθρεμμένου παιδιού, που μπορεί να μιμηθεί ίσως τους ενήλικες, δεν μπορεί όμως και να τους μοιάσει, τουλάχιστον όχι στη χοντροπετσιά τους.
Αυτή είναι και η βασική σύγκρουση μεταξύ αθώας εφηβικής ψυχής και αδίστακτης κοινωνικοποίησης που προτάσσει την πάση θυσία θυσία επιβίωση. Μόνο που, όσο κι αν είναι το δεύτερο συστατικό της λέξης, η επιβίωση δεν είναι συνώνυμη με τον “βίον ανθόσπαρτον” που ευχόμασταν πάλαι ποτέ στους παραδοσιακούς γάμους “με παπά και με κουμπάρο”. Τώρα τα πράγματα έχουν γίνει πιο γρήγορα, ανταλλακτικά, τεχνολογικά, αντικαταστάσιμα εν τέλει. Όλα εκτός από ένα: την ασίγαστη ανάγκη μας να αναληφθούμε στους ουρανούς, να βιώσουμε αμείωτα συναισθήματα και να κερδίσουμε αιώνιες αγάπες.
* Ο Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας είναι ποιητής, θεατρολόγος και κριτικός (www.konstantinosbouras.gr)
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ένα νέο λογοτεχνικό «τοπίο»;
16/04/2024, 9:09 μμ -
Παρακείμενα: «Το παρήγορο συναίσθημα της εσωτερικής έκλαμψης»
16/04/2024, 9:08 μμ -
Η δύναμη του πεπρωμένου
16/04/2024, 9:06 μμ -
Παραμύθια από ζάχαρη, μέλι και ποίηση
16/04/2024, 9:05 μμ -
Ψυχολογικά περάσματα προς τη βιολογική ολοκλήρωση
16/04/2024, 9:00 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
5 ποιήματα σε μορφή χαϊκού
Γράφει ο Ορφανός Αλέξιος // * Στην πόλη βρέχει Οι κουβέρτες στραγγίζουν πάνω στο δέρμα Μοναξιά ζητώ όταν άδειος αισθάνομαι – Μέσα μου καίω – Ίχνη ανθρωπιάς τη νύχτα καλύφθηκαν άλλος μην τα δει
Περισσότερα -
Νέα σεμινάρια στον Πολυχώρο Μεταίχμιο (Ιανουάριος-Απρίλιος 2017)
Ο ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ διοργανώνει από το 2006 σεμινάρια για ενηλίκους που προάγουν την αυτομόρφωση και τη διά βίου μάθηση. Το 2017, συνεχίζουμε δυναμικά με ένα πλούσιο και ανανεωμένο πρόγραμμα σεμιναρίων. Έχοντας στο δυναμικό μας μια ομάδα καταξιωμένων
Περισσότερα -
“στα αψευδή ψαριάς”. Ανέκδοτο ποίημα του Κώστα Θ. Ριζάκη
Γράφει ο Κώστας Θ. Ριζάκης // στα αψευδή ψαριάς. γεννάει ανάγκης μα οπόσα η γης τεκούσα περιβόλια και ό,τι σγουραίνεις στον αφρόν ιξ ξόδι βουβόν τών βράχων, τι εννοώ: να ’ναι πι- ά αλληλέγγυον να υφίστασαι
Περισσότερα -
«Μόνο οι σκοποί δικαιολογούν τη δραστηριότητα της ύπαρξης.»
Γράφει η Κατερίνα Ι. Παπαδημητρίου // Νίκος Κουρμουλής, «Άπνοια», εκδόσεις Κείμενα, Αθήνα 2022 Τον Νίκο Κουρμουλή τον γνωρίσαμε από την πολύτιμη προσφορά του ως πολιτιστικό συντάκτη. Η «Άπνοια» είναι η πρώτη του εκδοτική εμφάνιση. Πρόκειται για
Περισσότερα -
Μια ανάγνωση με αιρετικό τρόπο
Γράφει η Διώνη Δημητριάδου // Ζαχαρίας Στουφής: “Όταν ήμουν παιδί έσφαζαν τα ζώα μπροστά μου”, ΑΩ εκδόσεις Διαβάζοντας τα δώδεκα μικρά κείμενα του Ζαχαρία Στουφή στο πρόσφατο βιβλίο του είπα πως δεν χωρούν εδώ κριτικές αναλύσεις περισπούδαστες, παρά
Περισσότερα -
✔ Νέες εκδόσεις: εκδοτική άνοιξη μεσ’ στον Χειμώνα // 21 καινούργια βιβλία
Επιμέλεια: Ελένη Γκίκα // Ελληνική πεζογραφία: Χρήστος Αγγελάκος «Ψεύτικοι δίδυμοι», εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 224 Ψεύτικοι δίδυμοι και δίδυμοι αληθινοί: Ο Ιβ και ο Νικ· ο Ιβ και ο Βικ. Γυναίκες με μοιραίο ρόλο που φτάνουν την ιστορία
Περισσότερα -
Η ανακάλυψη του εαυτού μέσα από τη δημιουργική γραφή
Γράφει η Ειρήνη Δερμιτζάκη // «Αδέσποτα», 45 αφηγήσεις για την παιδική και εφηβική ηλικία, Επιμέλεια: Κρυσταλία Πατούλη, εκδ. Ταξιδευτής, σελ. 257 «Είναι πέρα για πέρα αληθινό πως με έκανε να έχω εμμονή μαζί της, μέχρι τα σαράντα τέσσερά
Περισσότερα
