Fractal

Εκατό χρόνια κρίσεις

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //

 

Edgar Morin σε συνεργασία με τη Sabah Abouessalam, «Ας αλλάξουμε δρόμο» Τα μαθήματα του κορωνοϊού, εκδόσεις του εικοστού πρώτου αιώνα, Αθήνα 2021

 

Ο ενενηντεννιάχρονος Γάλλος Εντγκάρ Μορέν, ομότιμος διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) της Γαλλίας, το 2020 με αφορμή την υγειονομική κρίση του κορωνοϊού έγραψε ένα μικρό πόνημα με τις σκέψεις του, στηριζόμενος στις εμπειρίες που έζησε κατά τη διάρκεια της ζωής του. Ο τίτλος, με τη μορφή παραίνεσης, Ας αλλάξουμε δρόμο, από την αρχή προϊδεάζει τον αναγνώστη για το περιεχόμενό του.

Ο συγγραφέας ξεκινά με μια αναδρομή στις κρίσεις του 20ου αιώνα από το 1918 με την ισπανική γρίπη (υγειονομική κρίση), την οικονομική κρίση του 1929, τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Μάη του 1968 (πολιτική κρίση) και την οικολογική κρίση, μέχρι τον κορωνοϊό του 2020.  Ειδικά για την οικολογική κρίση κάνει ιδιαίτερη μνεία στην πρώτη αναφορά, η οποία υπάρχει στην έκθεση του Ντένις Μίντοους, καθηγητή στο ΜΙΤ,  το 1972, όπου αναφέρεται «[…]η ολοένα και μεγαλύτερη και ταχύτερη υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος[…]» σε τοπική και οικουμενική κλίμακα.

Ο Μορέν επικεντρώνεται στον κορωνοϊό, καταγράφοντας τα «15 μαθήματα του κορωνοϊού», τα οποία αφορούν πρώτα απ’ όλα την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη με αφορμή τον εγκλεισμό, την κοινωνική, οικονομική, επαγγελματική αβεβαιότητα και τη σχέση με τον θάνατο (οι ασθενείς πεθαίνουν μόνοι τους στα νοσοκομεία). Η τεχνοοικονομική πρόοδος και ο ελεύθερος, ανεξέλεγκτος ανταγωνισμός στα πλαίσια μιας ασύδοτης νεοφιλελεύθερης πολιτικής και η υπερβολική παγκοσμιοποίηση μεγέθυναν τις κοινωνικές ανισότητες, οδηγώντας  την ανθρωπότητα στον μετανθρωπισμό, ένα παραλήρημα του ανθρώπου, ο οποίος προβλέπει ότι θα κατακτήσει την αθανασία και θα ελέγχει την τεχνητή νοημοσύνη, οδηγώντας τον στην κυριαρχία του πάνω στη φύση και στη μοίρα του. Εντούτοις, αυτή η πρόοδος είναι αδύναμη μπροστά στον πόνο και τον θάνατο. Το θετικό στοιχείο της υγειονομικής κρίσης ήταν η αφύπνιση της αλληλεγγύης μεταξύ των ανθρώπων, καθώς η τεχνοοικονομική παγκοσμιοποίηση είχε δημιουργήσει σχέσεις αλληλοεξάρτησης μεταξύ των οικονομιών των κρατών κι όχι σχέσεις κρατικής αλληλεγγύης.

 

Edgar Morin

 

Η μετά τον κορωνοϊό εποχή δημιουργεί μια σειρά από προκλήσεις, καθώς δημιουργήθηκε κρίση της δημοκρατίας με τη διαφθορά και τη δημαγωγία, πολιτική κρίση λόγω της αποτυχημένης νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας και υπαρξιακή κρίση με τον εγκλεισμό. Επίσης, οικονομική, οικολογική και πολιτισμική κρίση, με περιορισμό των ατομικών ελευθεριών. Ο Εντγκάρ Μορέν προτείνει λύσεις για όλα αυτά τα προβλήματα, όπως μια ανανεωμένη εθνική πολιτική και συνδυασμούς παγκοσμιοποίησης και αποπαγκοσμιοποίησης, μεγέθυνσης-απομεγέθυνσης, ανάπτυξης-σύμπτυξης, δηλαδή μια νέα πιο ανθρώπινη ισορροπία. Απαραίτητες είναι οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις, ώστε να μειωθεί η ισχύς των οικονομικών ολιγαρχιών και να αναδιανεμηθεί δικαιότερα ο πλούτος, καθώς και η μεταρρύθμιση της δημοκρατίας, με ευρεία συμμετοχή πολιτών. Η αλληλεγγύη πρέπει να αυξηθεί και να γίνει σε προσωπικό επίπεδο, ενώ ο πολιτισμός θα πρέπει από εγωκεντρικός να γίνει πλουραλιστικός. Με άλλα λόγια, ο κόσμος οφείλει να προχωρήσει σε ένα νέο ουμανισμό, ανακαλύπτοντας για ακόμα μια φορά τις αξίες της ανθρώπινης ζωής, τις δημοκρατικές αρχές, τα δικαιώματα των φύλων και το σεβασμό στο περιβάλλον.

Εν κατακλείδι, θα λέγαμε ότι το παρόν πόνημα κάνει την αυτοκριτική της ανθρωπότητας με αφορμή την πανδημία, αποτελώντας ταυτόχρονα τον καταστατικό χάρτη της εξόδου από την υγειονομική και την ανθρωπιστική κρίση.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top