Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ιστορία εγκατάλειψης
04/01/2022, 7:44 μμ

Ιστορία εγκατάλειψης

Γράφει ο Άγγελος Χαριάτης //

 

Heinrich Böll «Απόψεις ενός κλόουν», Μετάφραση: Δημήτρης Δημοκίδης, εκδόσεις Πόλις

 

Ο Heinrich Böll στο βιβλίο του Απόψεις ενός κλόουν (εκδόσεις Πόλις, μετάφραση Δημήτρη Δημοκίδη) περιγράφει είκοσι τέσσερις ώρες από τη ζωή του κλόουν Χανς Σνιρ, γόνου ισχυρής, αριστοκρατικής οικογένειας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, ο οποίος έχει μόλις γυρίσει στο κληρονομημένο από τον παππού του διαμέρισμα στη Βόννη, τραυματισμένος, έπειτα από ακόμη μια αποτυχημένη παράσταση.

Το μυθιστόρημα πραγματεύεται μια ιστορία εγκατάλειψης. Σε ένα πρώτο επίπεδο ανάγνωσης, απλουστευμένο, σχεδόν απλοϊκό, χωρίζεται σε δύο ευδιάκριτα κομμάτια. Με και χωρίς τη Μαρί, χρησιμοποιώντας τον παρελθόντα χρόνο και το τώρα.

Μέσα από τον διαρκή εσωτερικό μονόλογο, αντιλαμβανόμαστε την τραγικότητα του ηρώα αλλά ταυτόχρονα και τη δύναμη του χαρακτήρα του. Ως γόνος της ισχυρής φαμίλιας Σνιρ, είχε όλα τα εχέγγυα να διάγει ένα σκληρό, και συνάμα πλουσιοπάροχα αμειβόμενο ―από όλες τις απόψεις― βίο, εντός του αστικού και ενίοτε αριστοκρατικού πλαισίου της μεταπολεμικής Γερμανίας. Αλλά αντί για τη σιγουριά, επέλεξε την ανασφάλεια, τολμώντας να ονειρευτεί και να πραγματοποιήσει εν τέλει μια ονειρική μποέμικη ζωή, έχοντας στο πλευρό του την ―σχεδόν―γυναίκα του Μαρί. Γυρίζοντας τη γερμανική ύπαιθρο και δίνοντας παραστάσεις, μεθώντας, κάνοντας έρωτα και ξυπνώντας αργά το μεσημέρι. Η αγαπημένη του Μαρί έχει ανοίξει τα φτερά της προς άλλους ουρανούς, προς άλλα μέρη, χωμένη στην προστατευτική καθολική αγκαλιά του νέου φίλου της και μέλλοντα συζύγου της, έτοιμη να γευτεί την άνοστη πλευρά μιας τακτοποιημένης, ευλογημένης από την Καθολική Εκκλησία ζωής, αφήνοντας ―χωρίς εκείνη ασφαλώς να το γνωρίζει― μια μεταλλική επίγευση.

Ασφαλώς δεν θα μπορούσε να είναι μόνο αυτό, ειδικά όταν πρόκειται για μυθιστόρημα του νομπελίστα Heinrich Böll. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, ξεδιπλώνονται μέσα από τα λόγια και τις σκέψεις του ήρωα- αφηγητή οι απόψεις του συγγραφέα για τη θρησκεία, βάλλοντας κατά πάντων: Καθολικών, προτεσταντών, άθεων. Οι καθολικοί τον εξοργίζουν, επειδή παίζουν βρόμικα. Οι προτεστάντες, τον αηδιάζουν με τις μπούρδες τους περί συνείδησης, κι οι άθεοι πάλι τον κάνουν να πλήττει, γιατί μιλάνε συνεχώς για τον Θεό. Διαμοιράζοντας κατά έναν τρόπο τις αντιρρήσεις του σχετικά με τη χρησιμοποίησή της ως μέσο χειραγώγησης και εκφοβισμό των πιστών.

 

Heinrich Böll

 

Δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε την εποχή που γράφτηκε το έργο. Λίγα χρόνια μετά την πτώση του ναζισμού, ενώσω η Ο.Δ.Γ. προσπαθεί να βρει τα πατήματά της ως κοινωνία, σαν έτοιμη από καιρό να επιτύχει το οικονομικό θαύμα της δεκαετίας του Εξήντα. Αναντίρρητα και αναπόδραστα υπό το πρίσμα της λήθης του παρελθόντος. Ο συγγραφέας, με την αιχμηρή πένα του, μέσω της φωνής του τραγικού ήρωα που έχει επινοήσει,  στηλιτεύει την υποκρισία της κοινωνίας, το παρελθόν που δεν έχει τελικά ξεχαστεί, αλλά έχει εξελιχθεί σε κάτι διαφορετικό, με έναν παράξενο, ανοίκειο τρόπο, νεωτεριστικό, υπό τον μανδύα της οικονομικής ανάπτυξης. Με το πραγματικό πρόσωπό της να κρύβεται κάτω από το μακιγιάζ, ένα βαμμένος κλόουν έτοιμος για μια νέα ―αποτυχημένη ή επιτυχημένη, αδιάφορο είναι― παράσταση.

Το βιβλίο Οι απόψεις ενός κλόουν ίσως να θεωρείται, κυρίως από τους νεαρότερους σε ηλικία αναγνώστες, ως ένα μυθιστόρημα, που είχε ασφαλώς την αξία του τον καιρό που γράφτηκε, αλλά τώρα πια έχει χάσει τη λάμψη του, έχει ξεθωριάσει. Ωστόσο δεν μπορώ παρά να αναφέρω πως ένα έργο εισέρχεται στη σφαίρα του κλασικού ―εισέρχεται κατά μια έννοια στο άχρονο―όταν τα θέματα τα οποία πραγματεύεται είναι διαχρονικά. Ένα «κατηγορώ» της κοινωνίας δεν μπορεί παρά να είναι κάθε φορά ολόφρεσκο, ή έστω μέχρι να αλλάξει η κοινωνία στην οποία διαβιούμε.

               

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top