Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Για να λέμε τα πράγματα απλά, δημιουργήθηκε η ποίηση. Τόσο απλά σαν την ανάσα» Λ.Μ
29/11/2022, 10:13 μμ

«Για να λέμε τα πράγματα απλά, δημιουργήθηκε η ποίηση. Τόσο απλά σαν την ανάσα» Λ.Μ

Γράφει η Τασούλα Καραγεωργίου //

 

«Ανθολογία ποίησης σύγχρονων και νέων γυναικών του Αραβικού κόσμου», Ανθολόγηση, επιμέλεια και μετάφραση από τα αραβικά: Πέρσα Κουμούτση, εκδόσεις Νίκας

 

Στην παρούσα έκδοση ποιήτριες προερχόμενες από 14 αραβικές χώρες (Αίγυπτο, Αλγερία, Ιράκ, Κουβέιτ, Κατάρ, Λίβανο, Λιβύη, Μαρόκο, Μπαχρέιν, Τυνησία, Ομάν, Παλαιστίνη, Συρία, Hνωμένα Εμιράτα) υπερβαίνουν τα όρια του τόπου καταγωγής τους και σε μια αρμονική συνύπαρξη συναντώνται σε γλώσσα ελληνική για να μιλήσουν στο όνομα μιας συλλογικής συνείδησης που έχει ως κυρίαρχη ταυτότητα το γυναικείο φύλο και να προβάλουν ποιητικά το κοινό τους αίτημα για μια ελεύθερη και αυτόνομη γυναικεία ύπαρξη, τόσο στη σφαίρα της ποίησης όσο και στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο.

Η Πέρσα Κουμούτση, η ανθολόγος και μεταφράστρια της πρωτότυπης Ανθολογίας ποιημάτων που έχουν προκύψει από τη γραφίδα νέων ποιητριών του αραβικού κόσμου, συνενώνει σε μια αρμονία πολυφωνική τις ποικίλες φωνές τους, σκύβει με στοργή και ευαισθησία στην ποιητική τους δημιουργία και μεταφέρει στη γλώσσα μας την αμεσότητα και την τόλμη της ποιητικής τους γλώσσας.

Εξάλλου η γεννημένη στο Κάιρο Πέρσα Κουμούτση διαθέτει τις βασικές αρετές για μια επιτυχή ποιητική μετάφραση: βαθιά γνώση της γλώσσας του πρωτοτύπου και μάλιστα του αραβικού λογοτεχνικού λόγου, σχέση βιωματική και αγάπη προς ό,τι συνιστά τον αραβικό πολιτισμό και την ικανότητα να ψηλαφεί και να αναγνωρίζει το γυναικείο τραύμα, όταν αυτό αναζητεί δικαίωση μέσα στην ποιητική δημιουργία.

Στα ποιήματα αυτά συναντάμε έναν πρωτογενή λυρισμό που μας οδηγεί στις απαρχές της αρχαϊκής λυρικής ποίησης, όπως αυτή είναι σε μας οικεία από την ποίηση της Σαπφώς, που πρώτη έχει υπερασπισθεί το δικαίωμα του ατόμου στην ελεύθερη επιλογή και έχει διακηρύξει ως υπέρτατο αγαθό αυτό που ο καθένας πιο πολύ αγαπάει.

Έντονη είναι δηλαδή η παρουσία του λυρικού «εγώ», το οποίο αντιμετωπίζει τον περιβάλλοντα κόσμο υπό το πρίσμα μιας γυναικείας οπτικής, ευαίσθητης και ανυπότακτης. Το λυρικό αυτό «εγώ» συχνά απευθύνεται σε ένα «εσύ» είτε για να διατυπώσει ερωτικό παράπονο είτε για να ζητήσει από τον άλλο ισότιμη απόλαυση του έρωτα. Εξάλλου δεν λείπει και ένα αισθησιακό στοιχείο ─ μια ομολογία για μια καταπιεσμένη ερωτική επιθυμία, κατά κανόνα ανεκπλήρωτη, εφόσον δεν πληροί αμοιβαία τους όρους της τρυφερότητας και της αγάπης.

Πάντα όμως με γενναιότητα και τόλμη η ποίηση αυτή αντιπαρατίθεται στην πραγματικότητα, η οποία, όπως γράφει η Σοχέρ αλ Μοσάνφα, «φιμώνει τους χαρμόσυνους αλαλαγμούς των κοριτσιών / επιβάλλοντάς τους τη σιωπή».

Οι γυναίκες αυτές υπερασπίζονται με λιτά εκφραστικά μέσα, με ειλικρίνεια και αμεσότητα, χωρίς σεμνοτυφία, την αξιοπρέπεια του γυναικείου σώματος και το δικαίωμα που έχουν τα συναισθήματα να υπάρχουν και να εκφράζονται. Το μικρό ποίημα της γεννημένης το 1980 Ίσρα ελ Νεμρ εντυπωσιάζει με την ακαριαία του έκφραση:

 

ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΤΟΥ ΗΤΑΝ ΜΑΛΛΟΝ ΛΕΥΚΟ

 

Το αίμα

που πότισε τα σεντόνια μου

δεν ήταν αυτό που

νομίζεις.

 

Ήταν το αίμα

που κύλησε απ’ τα κομμένα μου

φτερά.

 

Κατά κανόνα τα ποιήματα αυτά δεν έχουν ως αφετηρία τους την εθνική καταγωγή. Χαρακτηριστικό είναι το ποίημα της Μόνα Καρίμ από το Κουβέιτ στο οποίο κυριαρχεί μια τάση φυγής και διεκδικείται μια οικουμενική ταυτότητα πέρα από σύνορα:

 

ΩΡΑΙΟ ΩΣ ΙΔΕΑ

 

Θα ήθελα να απομακρυνθώ από αυτό τον τόπο

να φύγω όσο μακρύτερα μπορώ,

εξακολουθώ να πιστεύω ότι έχει πλέον πετρώσει

και δεν έχει πια να μου προσφέρει τίποτα.

Θα ήθελα λοιπόν να ανήκω στο Μόντρεαλ

όπου όλοι οι κάτοικοι είναι ξένοι.

Ή στο Μεξικό

όπου τα σύνορα δεν σημαίνουν τίποτα.

Ή έστω στην Αργεντινή

όπου γεννιούνται μάγκες σαν τον Μπόρχες.

 

Τα ποιήματα αυτά συγκρούονται και με το στερεότυπο της λάγνας Ανατολής, ευρύτατα διαδεδομένο στη Δύση αλλά και στην ελληνική μουσική και ποιητική παράδοση. Ανακαλώ τους στίχους του Παλαμά από το ποίημά του «Ανατολή»: «καίει το λάγνο της φιλί, / κι είναι της Μοίρας λάτρισσα και τρέμει, / ψυχή όλη σάρκα, σκλάβα σε χαρέμι, / η λαγγεμένη Ανατολή».

Η ποίηση των νέων γυναικών έρχεται σε αντιπαράθεση και με την ίδια την αραβική (και όχι μόνον) παράδοση που συντηρεί την αντίληψη για την υποταγή της γυναίκας στον άνδρα, αντίληψη που αντιπροσωπεύει η Γιαγιά στο ποίημα της Μαροκινής Νισρίν Μπάκρι (γεν. 1978):

 

Γιαγιά

Οι γυναίκες είναι η κορώνα της ζωής,

αλλά ο κόσμος είναι φτιαγμένος για τους άνδρες.

Μη μένεις, σου λέω, στον ήλιο,

στους άντρες δεν αρέσουν οι μελαμψές.

 

Πέρσα Κουμούτση

 

Ας δούμε με πόση εκφραστική τόλμη η νέα ποιήτρια Άισα ελ Σέιφι (γεν. 1987) από το Ομάν συγκρούεται με τις στερεοτυπικές αυτές προκαταλήψεις και, καθώς μεταβαίνει από το «εγώ» στο «εμείς», επιτυγχάνει —χωρίς αντιποιητικές συνθηματολογίες— τη διαμόρφωση μιας γυναικείας συλλογικής συνείδησης:

 

Πυροβολούν τα χείλη μου… αλλά όποτε με στοχεύουν

εξαϋλώνομαι, βγάζω φτερά πάνω στους ώμους.

κι όταν με πυροβολούν αναπαράγομαι.

Γίνομαι η Σάλουα, η Σάμσα, η Γιούσρα, η Τζαμίλα, η Μαριάμ,

η Σάλουα, η Χανάν, η Γαζάλ, η Μπελκίς, η Άσμα, η Χάουλα,

η Ζάχρα, η Αχλάμ…

Γίνομαι όλες οι γυναίκες που γεννήθηκαν

κι όλες εκείνες που πρόκειται να γεννηθούν.

Επιβιώνω ακόμα κι όταν με στοχεύουν εξ επαφής.

Γιατί είμαι η θάλασσα… Κανένας άστοχος πυροβολισμός δεν θα εξαγοράσει τη σιωπή της…

 

Η Πέρσα Κουμούτση, ανθολογώντας και μεταφράζοντας τα ποιήματα νέων ποιητριών του αραβικού κόσμου, πέτυχε ταυτόχρονα να ενώσει σε ένα αρμονικό σύνολο τη φωνή τους και να ενδυναμώσει έτσι την ένταση της ποιητικής τους αντίστασης. Οι εκδόσεις Νίκας με το βιβλίο αυτό προσφέρουν —εκτός των άλλων— στον αναγνώστη, όχι μόνο το ευφρόσυνο δώρο ενός κόσμου άγνωστου στο ελληνικό κοινό, αλλά και την αίσθηση ότι η ποίηση «δημιουργήθηκε για να λέμε τα πράγματα απλά, τόσο απλά σαν την ανάσα». Ένας αέρας περηφάνιας και αξιοπρέπειας φυσάει στην Ανθολογία και αυτόν ανασαίνει ο αναγνώστης συντροφιά με τις νέες ποιήτριες.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top