Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Όταν η ζωή γίνεται παρελθόν/η μνήμη γίνεται οξυγόνο»
18/05/2021, 8:21 μμ

«Όταν η ζωή γίνεται παρελθόν/η μνήμη γίνεται οξυγόνο»

Γράφει ο Αντώνης Χαριστός //

 

Νίκος Σουβατζής, «Ανατολική περίπολος», ποιητική συλλογή, εκδόσεις Ηδυέπεια, Αθήνα 2021

 

Ο ποιητής Νίκος Σουβατζής στην συλλογή με τίτλο « Ανατολική περίπολος» μας εξιστορεί τις διαστάσεις του χρόνου σε μία αφήγηση πολυεπίπεδη. Η συλλογή είναι δομημένη με τέτοιο τρόπο ώστε ο αναγνώστης εξ αρχής υιοθετεί μία στάση αμυντικής παρακολούθησης των τεκταινομένων, όντας και ο ίδιος εγκλωβισμένος σε μία διαπάλη, άνευ όρων και ορίων, στιγματισμένη με την ορθολογική προσέγγιση των γεγονότων της ζωής. Αλληλοεπιδρά μεταξύ του χώρου και του χρόνου. Το πρώτο μέρος αποκτά μορφή λόγου. Πράγματι, τα λεκτικά σχήματα αναζωογονούν θαρρετά τη στάση του υποκειμένου έναντι του αιτήματος της ιστορίας για περισσότερη ζωή και φως. Από την άλλη πλευρά, ο χρόνος μεταμορφώνει το παρόν σε παρελθόν και το εκτοξεύει σε μία ομολογουμένως νοσταλγική αναπόληση δίχως, ωστόσο, τις ακρότητες του ρομαντισμού. Διότι, η ποίηση του Νίκου Σουβατζή δεν επιδέχεται την προσποίηση των λέξεων. Αντίθετα, επιβάλει την μορφή των λέξεων προκειμένου οι τελευταίες να διοχετεύσουν οξυγόνο στις εικόνες. Ακριβώς επειδή οι εικόνες, ως στιγμές και ως ερμηνείες, μετασχηματίζουν το υποκείμενο σε δεδομένη ιστορική αναφορά, οι εικόνες απομαγεύουν τη δυναμική των λέξεων προκειμένου ο αναγνώστης να εισαχθεί στην προέκταση του περιεχομένου αυτών. «Όταν η ζωή γίνεται παρελθόν/η μνήμη γίνεται οξυγόνο» (σελ. 12) και η προοπτική της ωρίμανσης των προϋποθέσεων, όπως αντιμετωπίσει κατάματα τις ανασφάλειες του μέλλοντος χρόνου, εξανεμίζεται στην παιδική ηλικία. Η τελευταία λειτουργεί ως ανάχωμα στην εκπαραθύρωση της νιότης από τις αφιλόξενες πτυχές της πραγματικότητας. Όσο ψηλώνει η μνήμη με το βλέμμα στραμμένο στην αθωότητα τόσο σμικραίνει ο πόνος που προκαλείται από την απόφραξη της ημέρας· της κάθε μέρας στην αναπαραγωγή τεχνητών όρων ζωής. Ο ποιητής καταγγέλλει την κατασκευασμένη ηθική των σχέσεων και δη των επιφανειακών αιτιοτήτων απ’ τις οποίες αναζητά διέξοδο στη λήθη των πεπραγμένων. Παράλληλα, διαμορφώνει τους όρους προβολής νέων προδιαγραφών ηθικής. Είναι όροι «αλήθειας» οι οποίοι ενεργοποιούν την ανθρώπινη φύση μέσα από την εκτεταμένη πολιτικοποίηση των τρόπων ζωής. Στο σημείο αυτό η χρονική ακολουθία των γεγονότων στιγματίζει το πολιτικό συλλογικό σώμα και τη μορφή του διαπερνά το καταστάλαγμα της αγωνίας για υπέρβαση του αδιεξόδου. «Όταν μας πνίγει το σκοτάδι/η μνήμη είναι το αστέρι/που μας οδηγεί στο μέλλον» (σελ. 21) και καθώς το μέλλον διαγράφεται αβέβαιο και εν πολλοίς άγνωστο, ο δημιουργός δεν αφήνεται στις στιγμιαίες κορυφώσεις μίας πεπαλαιωμένης συνήθειας των ιστορικών δογμάτων αλλά αποστρέφει το βλέμμα από την εκμηδένιση της ζωτικής δύναμης των πνευμάτων ώστε να καταστήσει εαυτόν συνένοχο της δημιουργίας που κρύβεται στην επόμενη στροφή της ιστορίας.

 

Νίκος Σουβατζής

 

Η πορεία του ανθρώπου καταγγέλλεται εξίσου. Επρόκειτο για πορεία σερνάμενη στην υποκρισία των επιφανειών. Επιφάνειες με δόξα και αίμα καμωμένες, μα με λειψή αίσθηση ευθύνης. Διότι, η ευθύνη, πράξη ατομική και κατ’ επέκταση πράξη συλλογική δεν εκπαιδεύεται ούτε υιοθετείται αλλά διεκδικείται. Και ο ποιητής, μέσα από την απώλεια των συνειδήσεων και την αναπαραγωγή του κύκλου αίματος και βίας, διοργανώνει την απαιτούμενη «πανήγυρι» των συναισθηματικών απολήξεων με σκοπό την αναθέρμανση της στοχοθεσίας. Για το λόγο αυτό επιστρατεύει τα κατάστιχα της ιστορίας όπως δικαιώσει τον εαυτό της. Πράγματι, η ιστορία, δίχως τελευταία σελίδα στη ροή του χρόνου, μοιάζει ολοένα περισσότερο με μαρτυρολόγιο ιδιόμορφων περιστάσεων στις οποίες ο άνθρωπος αγωνίζεται να εξυγιάνει την απόσταση που τον χωρίζει, εκ γενετής, απ’ το συγχωροχάρτι της μέθης. Διότι, απαιτείται η αποδέσμευση εαυτόν απ’ την σοβαρότητα των παθών του ανθρωπίνου γένους προκειμένου το τελευταίο να ισορροπήσει σε μία εναλλαγή σκοπιμοτήτων. Και ο αυθεντικός εκπρόσωπος του ανθρώπου είναι αδύνατο να συμβιβαστεί με την έννοια της σκοπιμότητας. Ορμά επιθετικά στη ζωή και τη γεύεται έστω και με μόνη ελπίδα την διάσωση της ηθικής του. Όταν έρθει ο λογαριασμός των συνεπειών του ονείρου ο δημιουργός δεν παραιτείται. Δηλώνει ευθαρσώς την άρνησή του να συμβιβαστεί με την τάξη των πραγμάτων. Κηρύσσει εαυτόν έκνομο των προσπαθειών νουθεσίας και σκιαγραφεί στο σώμα της ιστορίας τη δική του διαδρομή μετασχηματισμού της σε λεωφόρο διαμαρτυρίας. «Η καρδιά μου χτυπά/στις πλατείες του κόσμου/και στα χαρακώματα/που ξαγρυπνά το δίκιο» (σελ. 35) και ο πολιτικός λόγος μεταφέρει το κοινωνικό υπόβαθρό του στις ίδιες διαστάσεις κατά τις οποίες εκτινάσσονταν εξ αρχής ο χρόνος ως αφήγηση. Και η αφήγηση κλείνει τον κύκλο της μέσα σε λουτρό θανάτου. Ωστόσο, ο θάνατος, η απώλεια, η άρνηση της ζωής, η ουτοπία δεν λογίζονται από τον ποιητή ως την ματαίωση της αφήγησης. Ίσα ίσα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Μέσα από την άρνηση βλασταίνει ο σπόρος της ζωής. Μόνο που αυτή τη φορά η στροφή της ιστορίας εγχάραξε μία ταυτότητα ζωής ολωσδιόλου διαφορετική, εξ ολοκλήρου αυθεντική. Η τελευταία καθρεφτίζεται στα είδωλα της παιδικής ηλικίας. Βροντοφωνάζει την αλήθεια της φύσης και του έρωτα. Είναι εκστασιασμένη απ’ την ομορφιά των χρωμάτων. Και καθώς διαπιστώνει ότι είναι εφικτή η μεταμόρφωση της πραγματικότητας εσωκλείει την απάντηση στο ερώτημα που διαρκώς μένει αναπάντητο «προς τα πού βαδίζουμε;». «Αγαπώ τους ανθρώπους/που δεν ξεχνούνε/ότι ήταν κάποτε παιδιά» (σελ. 42). Ο ποιητής, στην ύστατη αναφορά της θέασης της πραγματικότητας, καταργεί το χρόνο και το χώρο. Θάβει οριστικά τα θεμέλια της ατομικής και συλλογικής ήττας. Δε μένει με την ανάμνηση της επιθυμίας αλλά επαναστατεί στο όνομα της αξιοπρέπειας. Ανάμεσα στους περιορισμούς και τις απαγορεύσεις υψώνει με λέξεις το ανάστημα της ζωής και το τοποθετεί στην κορύφωση μίας εξελικτικής πορείας βαπτισμένων ελπίδων.

 

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top