Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / H αφή της γραφής
07/09/2022, 10:11 πμ

H αφή της γραφής

Γράφει η Νάνα Παπαδάκη // *

 

Για την ποιητική συλλογή της Έλενας Πολυγένη «Ανάγλυφη» εκδ. Ρώμη, 2021

 

36 πεζά ποιήματα. 36 ποιητικά κείμενα. Η μορφή τους μοιάζει με τετράγωνες μήτρες, τις οποίες πρέπει να σπάσει η ηρωίδα προκειμένου να απελευθερωθεί. «Τετράγωνα πλακάκια», «τετράγωνα κουτιά», «γυάλινο πλέγμα», «τετράγωνα τζάμια», «τετράγωνες επιφάνειες», «τετράγωνα πεζοδρόμια». Εκεί μέσα η ποιήτρια μαζεύει πτώσεις. Και απ’ αυτές, όπως με τα ανάγλυφα σχέδια που συναντά το χαμηλωμένο βλέμμα της στο πάτωμα, στο ποίημα της συλλογής με τίτλο «Κρυμμένα», θα φτιάξει την ηρωίδα της, την «Ανάγλυφη», η οποία θα σπάσει το κέλυφος, θα γεννηθεί.

Η συλλογή της Πολυγένη χωρίζεται σε τρεις ενότητες. Η πρώτη δίνει την αίσθηση μια ασφυκτικής περιπλάνησης στο αστικό τοπίο, σε επαναλαμβανόμενα μοτίβα, τα οποία προκαλούν τις πρώτες ρωγμές στον ψυχισμό της. Η δεύτερη αποτελείται από μόλις ένα ποίημα, την «Επιστροφή», όπου η Πολυγένη συνειδητοποιεί την πανάρχαιη φυλακή μες στην οποία είναι κλεισμένη. Στην τρίτη ενότητα πραγματοποιεί το πέρασμα, το ξύπνημα μες στην Φύση, με οδηγό το «Πρωϊνό Τραγούδι» του Νίκου Εγγονόπουλου και την ηρωίδα του, την Πουλχερία, την οποία θα συναντήσουμε και στο εξόδιο ποίημα της συλλογής.

Μια απαλή μεστή συγχορδία δραπετεύει μέσα απ’ τον θώρακά της.

Απ’ τη μία το αστικό τοπίο με τις ίσιες γραμμές που πολλαπλασιάζονται καταλαμβάνοντας όλο και περισσότερο χώρο μες στο κεφάλι της ηρωίδας, απ’ την άλλη το σκοτάδι, η υγρασία της Νύχτας, και ενδιάμεσα η ποιήτρια, με τα χέρια ανοιχτά σε σχήμα σταυρού («Επιστροφή», σελ. 27), ισορροπεί σε ένα νήμα, ένα σκοινί, έτοιμη να «θυσιαστεί» εκείνη στη θέση του εραστή της, να βιώσει με όλο της το σώμα το ταξίδι της γνώσης.

Στο ταξίδι αυτό κυριαρχεί η αίσθηση της αφής. Τα χέρια της ηρωίδας ακολουθούν πολλές μεταμορφώσεις. Σπάνε, ακούγεται «το κρακ κρακ των μικρών οστών που περιβάλλονται από δέρμα», τρέμουν, καθώς οι «ευθείες και παράλληλες γραμμές γίνονται αντιληπτές μόνο με την αφή», ή αλλού η ποιήτρια «πλάθει τα χέρια της εξαρχής από λάσπη και χώμα».

Η γυναίκα αυτή αναζητά τη φωνή της, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Δεν της αρκούν «τα πουλιά στα κλαδιά που της απευθύνονται σαν ψυχολόγοι», δεν διστάζει «να φωνάξει με όλη της τη δύναμη, αφού της είχαν πει πως έτσι θα ερχόταν η θάλασσα», να «ακούσει τη φωνή της να λυγίζει», να μιλήσει σε «τονικότητα άγνωστη», να είναι οι «χιλιάδες διαφορετικές φωνές στο μυαλό της» ή στο ποίημα «Τρέλα» να ακούσει το «Κύκνειο Άσμα του Ύπνου».

Ο φακός μέσα της έδειχνε μια κατεστραμμένη βιβλιοθήκη.

Σαν τον μυθικό Οδυσσέα η ποιήτρια δένεται στο κατάρτι της γραφής και κρατά τα αυτιά της ανοιχτά στο τραγούδι των Σειρήνων. Κάθε ποίημα είναι μια νέα απόπειρα γέννησης, ζωής, όπως πχ. στα «Ίχνη», όπου «χτυπά με μανία την πόρτα, τα ρούχα της στάζουν, κεραυνοί πυρπολούσαν τα δέντρα» κι εκείνη «πέφτει κατάκοπη στο χαλάκι εισόδου με την επιγραφή Καλώς Ήρθατε».

Ο υγρός κόσμος, η φύση, με την πιο πλήρη της έννοια, την υποδέχεται στην τρίτη ενότητα. Ήδη απ’ το «Ηλιοβασίλεμα» αρχίζει να μπαίνει στον κόσμο μιας νύχτας που θα αποβεί λυτρωτική. Αρχίζει να βλέπει μες στο σκοτάδι, μικρές σπίθες φωτός ξεπηδούν απ’ τα πιο απρόσμενα μέρη, τα μάτια της θα μείνουν για πάντα ανοιχτά. Η κάθοδός της δεν αφορά σε μια ερωτική ιστορία, αλλά στην ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη.

Τα χρώματα της φύσης έχουν φτιαχτεί από το αίμα υπάρξεων που η φαντασία μας αδυνατεί να συλλάβει.

 

Έλενα Πολυγένη

 

Η Πολυγένη μεταμορφώνεται από ποιητική συλλογή σε ποιητική συλλογή, δοκιμάζει νέους δρόμους, νέα εκφραστικά μέσα. Χωρίς να προδώσει ποτέ το προσωπικό της ύφος κατέρχεται σε κόσμους με σπάνια ευαισθησία, εντιμότητα,  πλαστικότητα,  τόλμη.

Το περίβλημα των πραγμάτων ραγίζει το περίγραμμά τους εξαϋλώνεται. Η γλώσσα της μοιάζει με πουλί μόνο που δεν κελαηδάει.

Η τρέλα μοιάζει να προφυλάσσει την ηρωίδα της συλλογής από κάτι βαθύτερο και πιο επικίνδυνο. Κάτι δικό της. Κάτι που δεν χωράει στη γλώσσα. Από μια γνώση που φέρει μέσα της, η οποία μπορεί να την διαλύσει. Είναι απαραίτητο να της προσφερθεί τμηματικά. Η δίψα της ηρωίδας για ένα γνήσιο βίωμα την οδηγεί στα βάθη ενός λαβυρίνθου. Ο «Λαβύρινθος» είναι το προτελευταίο ποίημα της συλλογής, όπου η ποιήτρια αρπάζεται από ένα σκοινί που τεντώνει και καμπυλώνει, ταλαντεύεται μες στον λαβύρινθο της πόλης, ζει τον χρόνο της φύσης, τη γέννηση, αποδέχεται τον θάνατο, χαμογελά.

Και σ’ αυτά τα κουτάκια μπορούσε να χωρέσει κεφάλι ανθρώπου, αλλά είπε όχι θα τα’ αφήσω άδεια. […] Κάτι κρυμμένο που περιμένει, κάτι που αρχίζει να ανασαίνει κρυφά σαν μια οποιαδήποτε κίνηση, όπως η ταλάντευση όπως η καμπύλη του χαμόγελου. Και τα φύλλα στροβιλίζονταν, κι έπεφταν μες στα δωμάτια σαν πουλιά σαν φλόγες, σαν δάκρυα που είχαν στεγνώσει.

Η γλώσσα σπειροειδής ανοίγεται στη συνείδηση και συν-χωρεί. Σχεδόν τραγουδά. Οι έννοιες φωτίζονται απ’ τα μέσα. Το σώμα της θυσίας γίνεται ανάγλυφο στα χέρια της ποιήτριας και τα δικά μας.

Για να έχει ο κάθε άνθρωπος την τρέλα του θυσιάστηκε η Πουλχερία.

Μέσα από τολμηρές εικόνες, αέναη διαθεσιμότητα, η Έλενα Πολυγένη σχεδόν χορεύοντας με τη γλώσσα, εξερευνά τα όρια, δίνεται στη γλώσσα σαν σε σώμα ερωτικό. Φτάνουμε στα βάθη του λαβυρίνθου. Η Πουλχερία του «Πρωϊνού Τραγουδιού» του Εγγονόπουλου είναι εκεί. Τραγική, σεμνή. «Ανάγλυφη».

 

 

* Η Νάνα Παπαδάκη είναι ηθοποιός, σκηνοθέτις, συγγραφέας. Απόφοιτη της Δραματικής Σχολής Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν, της Σχολής Σκηνοθεσίας Ε. Χατζίκου, του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και της Γερμανικής Σχολής Αθηνών. Έχει γράψει τρεις ποιητικές συλλογές, με πιο πρόσφατη το «Encore – Γυναίκες της Οδύσσειας» (εκδ. Μελάνι, 2016).  

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top