Fractal

Ο βασικός ανθρώπινος παράγοντας

Από τον Πάνο Ιωαννίδη //

 

Phillip Kerr «Αν οι νεκροί δεν ανασταίνονται», μετάφραση: Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Κέδρος, σελ. 600

 

Αν κάτι ξεχωρίζει το νουάρ από τα υπόλοιπα αφηγηματικά είδη, κατά την άποψη μου, είναι η αφηγηματική ατμόσφαιρα. Και πριν παρεξηγηθώ, καθώς κάθε βιβλίο, σε όποιο λογοτεχνικό είδος και αν τοποθετηθεί, έχει μια μορφή που το καθορίζει, λέγοντας ατμόσφαιρα, εννοώ εκείνο το αδιόρατο πλέγμα που ενώνει τις λέξεις με τα νοήματα τους, τόσο ώστε να αναδεικνύονται με εύσχημο τρόπο τα κενά. Η ατμόσφαιρα ενός καλού νουάρ μυθιστορήματος, υπό αυτό το πρίσμα, περιλαμβάνει στέρεους ήρωες, τόσο όσο να αναιρούν τον εαυτό τους, καθώς ως γνωστόν δραστηριοποιούνται στη δημιουργική περιοχή του γκρίζου, περίπλοκες ιστορίες που τα περισσότερα στοιχεία τους δεν είναι όπως φαίνονται στο άπειρο μάτι, και φυσικά, γυναίκες που θα γίνουν μοιραίες είτε για τον εαυτό τους, είτε για την αφήγηση την ίδια.

Δεν είχα διαβάσει μέχρι πρότινος Phillip Kerr. Κακό του κεφαλιού μου θα μου πείτε, και δεν θα έχετε άδικο. Διάβασα λοιπόν το Αν οι νεκροί δεν ανασταίνονται (Κέδρος, Γιώργος Μαραγκός), και χάρηκα πολύ, καθώς για μια ακόμα φορά διαπίστωσα τις αντοχές του νουάρ. Αντοχές που εκτείνονται στον αφηγηματικό χώρο, αλλά και στον ιστορικό χρόνο καθώς το μυθιστόρημα περικλείει δύο διαφορετικές χρονικά μεταξύ τους ιστορίες.

Η πρώτη ιστορία βρίσκει τον σταθερό ήρωα του Kerr, Μπέρνι Γκούντερ στο Βερολίνο του 1934, άρτι παραιτηθέντα από το σώμα της αστυνομίας της ναζιστικής Γερμανίας για πολιτικούς λόγους, καθώς είναι υποστηρικτής της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Ο Μπέρνι εργάζεται ως ντετέκτιβ σε ένα από τα μεγαλύτερα ξενοδοχεία του Βερολίνου, και όπως κάθε ιδιωτικός ντετέκτιβ που σέβεται τον εαυτό του μπλέκει εύκολα σε φασαρίες. Ακολουθώντας τις προσταγές μιας μοιραίας γυναίκας, της προοδευτικής συγγραφέας Νορίν Χαραλαμπίδη, η οποία επιθυμεί να γράψει ένα καυστικό άρθρο για τον ρατσισμό των ναζί, ώστε οι Η.Π.Α. να μποϋκοτάρουν τους επερχόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο, έρχεται αντιμέτωπος με μια σειρά σκάνδαλα του καθεστώτος, όπου βασικός ένοχος είναι ο αμερικάνος γκάγκστερ Μαξ Ρέλις. Παράλληλα, ερωτεύεται την εργοδότρια του και ανακαλύπτει ότι ο ρατσισμός των ναζιστών, κόντρα στους Εβραίους σταματά εκεί που ξεκινάν τα συμφέροντα της κάστας που κυβερνά.

Η δεύτερη ιστορία τοποθετείται στην Αβάνα της Κούβας, είκοσι χρόνια αργότερα, στα 1954 συγκεκριμένα. Ο Μπέρνι Γκούντερ έχει φύγει από τη Γερμανία, και πλέον ζει ήσυχα και μυστικά, χρησιμοποιώντας ψευδώνυμο στη μακρινή Κούβα του δικτάτορα Μπατίστα. Παραδόξως, θα πέσει και πάλι πάνω στη μεγάλη του αγάπη τη Νορίν Χαραλαμπίδη ,και αμφότεροι θα συναντήσουν τον παλιό εχθρό τους Μαξ Ρέλις, με δραματικά για όλους αποτελέσματα.

Η σύζευξη τούτου του χρονικού χάσματος, συνιστά κατά την άποψη μου, την σπουδαιότερη συνεισφορά του μυθιστορήματος. Και αυτό διότι, ο σπουδαίος Phillip Kerr, κάνει καλή λογοτεχνία ερευνώντας την πορεία των ίδιων ηρώων τόσο στον ναζισμό, όσο και στον καπιταλισμό, δίχως να αμελεί να τονίσει τον εκκολαπτόμενο κομμουνισμό που βίωνε η Κούβα εκείνη την περίοδο. Θέλοντας ίσως να μας πει, πως τα μεγάλα προβλήματα του ανθρώπινου είδους, δεν είναι αποκλειστικά ζήτημα περιβαλλοντικής επίδρασης αλλά και απόρροια της γκρίζας ανθρώπινης κατάστασης μας.

 

Philip Kerr

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top