«Υπάρχει τραγωδία δίχως κάθαρση;»

Γράφει η Σοφία Πολίτου-Βερβέρη //

Ευαγγελία Τάτση «Ακακίες στη σαβάνα», εκδόσεις βακχικόν

Η ποίηση είναι ένα παιχνίδι που κρατά το μυαλό μας ζωντανό. Και δεν υπάρχει πιο τολμηρός και συγκινητικός λόγος από αυτόν της ποίησης. Η ποίηση αποκαλύπτει πάντα το αδήλωτο με τον πιο ευφάνταστο, γι’ αυτό και πολλές φορές αναληθή –για τους άλλους- τρόπο. Λέγοντας την αλήθεια διωκόμαστε ποινικά, ευτυχώς, όμως, οι διώκτες μας είναι «αναλφάβητοι», γι’ αυτό και χρησιμοποιούμε την ποίηση ως μέσο έκφρασης. Αποφεύγουμε τη σύλληψη μέσα από την «τρέλα» της «σύλληψης».

Ξεκινώ από τον τίτλο της ποιητικής συλλογής της κυρίας Ευαγγελίας Τάτση που είναι «ακακίες στη σαβάνα». Ο τίτλος της συλλογής είμαστε εμείς, όμως, αυτό θα μας το εξηγήσει με τον δικό της τρόπο της η ποιήτρια κοντά στο τέλος του βιβλίου, με ένα ποίημα που βγάζει τις μάσκες σε όλες τις περσόνες, τις μορφές, τις φόρμες, τις καταστάσεις που υποδυθήκαμε εμείς, δηλαδή οι πρωταγωνιστές των σκηνικών στα ποιήματά της.

Ως ακακίες ευδοκιμούμε σε φτωχά εδάφη, αντέχουμε στην ξηρασία, όμως, αντέχουμε και στις χαμηλές θερμοκρασίες. Ψηλώνουμε και ψηλώνουμε, ενώ αργούμε να παρακμάσουμε. Πυκνά τα άνθη μας και κίτρινα, το χρώμα του ήλιου στο μέτωπό μας φορεμένο, έστω και αχνό. Αν αυτό δεν είναι μια αισιόδοξη, δυναμική οπτική σε πείσμα των καιρών, τότε τι;

Με τις λέξεις να λειτουργούν άλλοτε ως κάτοπτρο, άλλοτε ως μεταφορικό μέσο, άλλοτε ως άξονα περιστροφής γύρω από τον χρόνο, ξεκινώ με το πρώτο ποίημα του βιβλίου με τίτλο «Σε στάδιο πειραματικό» και, διαβάζοντάς το, παίρνω ως αναγνώστρια την πρόσκληση από τη δημιουργό για την είσοδο στον χωροχρόνο της, στο ποιητικό της σύμπαν. Μας προετοιμάζει, μας προειδοποιεί για το πού πρόκειται να εισέλθουμε. Ορίζουμε το γίγνεσθαί μας σε σχέση με την πλανητική επιρροή, ενώ παράλληλα η ποιήτρια αφήνει το συμπαντικό τοπίο να την αφομοιώσει.

Αμέσως μετά, μας συστήνει τον θίασό της, που μέλη του είμαστε κι εμείς. Βαφτιζόμαστε από την ποιήτρια Κρεολοί της Νέας Ορλεάνης –υποπτεύεστε το γιατί άραγε;- έχοντας πολλές ξεχωριστές ιδιότητες: τυφλοί χορευτές, μετανάστες, άστεγοι της πόλης, μουσικοί παθιασμένοι, επαναστάτες. Μοναχικοί και ονειροπόλοι βουτάμε με τη μουσική μας στα λιμάνια της μοναξιάς, που μόνο μια πόλη μπορεί και συντηρεί τόσο καλά.

Στο ποίημα «Ραντεβού στο περίπτερο» βεβαιώνουμε τη γενναιοδωρία της ποιήτριας παρά την προσωπική πληγή που κρύβει μέσα της. Να δίνει, να δίνεται, να προσφέρει σε κάθε επιθυμία. Να γοητεύεται από τη συνάντηση με το άγνωστο, να μην αφήνει καμία σχέση να μένει απρόσωπη. Άλλοτε, επιθυμεί η ίδια να λειτουργεί ως σημείο αναφοράς σε όλους τους καιρούς. Και κυρίως στους δύσκολους.

Η ποιήτρια μάς περνάει μέσα από το νερό, άλλοτε μας βουτάει στον βυθό με ορμή, άλλοτε μας αφήνει να περιστραφούμε γύρω από τη μηδαμινότητά μας έχοντας για καθρέφτη τη θάλασσα. Με τον ίδιο τρόπο μας περνάει μέσα από τόπους-σταθμούς της ζωής της: οι αποψιλωμένοι λόφοι του εφηβικού σώματος, Η Πάτρα των φοιτητικών της χρόνων, κάπου αλλού η Μάνη, αλλά και τόποι στους οποίους η Ευαγγελία Τάτση εστιάζει με τόση λεπτομέρεια που δεν ξεχωρίζεις τη γεωγραφική περιοχή αλλά τη βαθιά συναισθηματική.

Μέσα από ένα πρίσμα αναλύει τις προθέσεις και τις διαπιστώσεις της δίχως η αναζήτηση να κοπάζει. Αναλύει τα τοπία, τις σχέσεις και τους ανθρώπους της κι έπειτα τα συνδέει και πάλι σε μια νέα κεντρική αρτηρία διαδρομής.

Ισχυρή η παρουσία της γυναίκας και των βασικών κοινωνικών της ρόλων στην ποίηση της Ευαγγελίας Τάτση. Ερωμένη, μητέρα, κόρη, έφηβη, ενήλικη, φάρος ψυχών. Η γυναίκα ως ήρεμη δύναμη, ως μεγάλη δύναμη, ως τυραννίδα, ως άλλη αθάνατη αγαπημένη που ψάχνει τις μελωδίες τις αφιερωμένες κατ’ αποκλειστικότητα σ’ εκείνη και μόνο.

Εκτιμώ τους ανθρώπους που μεγαλώνουν με τη μουσική από κοντά. Όχι απαραίτητα τους μουσικούς εκτελεστές, οι ακροατές μου φτάνουν ειδικά όταν αυτοί μεγαλώνοντας ξέρουν να μνημονεύουν τις στιγμές που μουσικά θέματα τους άγγιξαν, τους προστάτεψαν, τους ενέπνευσαν, του πέρασαν πάνω από αδιέξοδα. Συντροφιά, παραμυθία και σχεδία διάσωσης οι μελωδίες στη ζωή της δημιουργού, βρισκόμαστε μπροστά σε μουσικές που η ποιήτρια εκτιμά και αναφέρει με μεγάλη φροντίδα, όπως η τζαζ, οι Ντορς και οι Κουίν, τα κλαρίνα και η Σωτηρία Μπέλλου. Μινοράκια οικειοποιημένα, γνώριμες πια φωνές και μουσικά μοτίβα που είτε κατευνάζουν, είτε ξεσηκώνουν το θυμικό. Γιατί η μουσική μόνο δίνει. Δίνει ανεξάντλητα και δεν σου στερεί τίποτα.

Θα ήθελα να αναφερθώ στα ποιήματα τα αφιερωμένα στους γονεϊκούς ρόλους. «Συρτό στα τρία» τιτλοφορεί το αφιερωμένο ποίημα στον πατέρα, το οποίο είναι και το μοναδικό έμμετρο σε ολόκληρη την ποιητική συλλογή. Δυνατό και συγκινητικό, μια προσωπική υπόθεση που η Ευαγγελία Τάτση τη μοιράζεται με αξιοπρέπεια και σεβασμό.

Ευαγγελία Τάτση

Επίσης δυνατό και συγκινητικό το ποίημα που αφιερώνει στη μητέρα και την κόρη και το αντίστροφο, με τον εύστοχο τίτλο «Αντανακλάσεις». Το ποίημα διαβάζεται και ως δίστηλο αλλά και πλέκοντας τις αράδες από τη μια στήλη στην άλλη, προκαλώντας ποικιλία συναισθημάτων με τα νοήματα και τους συμβολισμούς που αναδύονται.

Ωστόσο, ακολουθεί το ποίημα «Αποψίλωση», που ταρακουνάει το έδαφος των οικογενειακών σχέσεων, αποψιλώνοντας τις πλαστές εικόνες μαζί με τα αγριόχορτα του κορμιού, αυτά που χαρίζουν τις οσμές, τα χαρακτηριστικά, την προσωπική μας σφραγίδα στη χημεία που έλκει τον άλλον.

Μάνα και κόρη. Τι κουβαλάει τελικά η μια, τι αφήνει η άλλη, τι μοιράζονται, τι πετούν από το φορτίο αυτής της σύνδεσης, ποιο το καλό παράδειγμα και ποια η αποφυγή.

Έξυπνο το ποίημα το «Ανεκπλήρωτο θεώρημα», το μαθαίνεις απέξω όταν θέλεις να μιλήσεις για ανεκπλήρωτο έρωτα, για μια συναισθηματική επένδυση που λήγει άδοξα. Και πόσους ευφάνταστους τρόπους βρίσκουν οι ποιητές και οι ποιήτριες για να το πετύχουν αυτό προκαλώντας τη διάνοια των αναγνωστών, το συναίσθημα, το χαμόγελο, τη νοσταλγία.

Στην απέναντι σελίδα στημένο το ποίημα «Τα κυπαρίσσια της Γκοντβάνα», και από το ανεκπλήρωτο πάμε μαζί στο άπειρο από την αρχή του κόσμου, πάντα με την ανησυχία της αναχώρησης, του χώρια, της διακοπής. Ένας διάλογος, κάθε αράδα αλλάζει κάτοχο, κάθε αράδα δένει για πάντα αυτούς που δίχως να το έχουν επιδιώξει, θα ζήσουν το ανεκπλήρωτο.

Το πολυδιάστατο της προσωπικότητας της δημιουργού καταγράφεται και διαφαίνεται. Οι διαπιστώσεις, οι νίκες, οι ήττες, ο επαναπροσδιορισμός των σχέσεων.

Κάθε χρονιά και δυσκολότερη στον βυθό της χειμερινής ενδοσκόπησης, διαπιστώνουμε στο ποίημα με τίτλο «Φθινόπωρο». Κάθε χρονιά όλο και πιο αναγκαία η ανάδυση στο εαρινό φως, στην εξωστρέφεια της μικρής ζωής εναντίον του μεγάλου θανάτου.

Μεγάλο το ερώτημα και ακόμα αναπάντητο, αυτό που θέτει η ποιήτρια στη σελ. 35: Υπάρχει τραγωδία δίχως κάθαρση; Ανήκει στο ποίημα «Το τεκμήριο της αμφιβολίας». Από νερό και κρασί, οι τελετές αυτού του κόσμου καταλήγουν χώμα και στάχτες. Αυτού του κόσμου που γεννιόμαστε και πεθαίνουμε, ποντάροντας στη μια από  τις δύο πλευρές του νομίσματος της ζωής. Όμως, υπάρχουν δύο πλευρές: Η προπατορική αμαρτία από τη μια και η αρχαία ύβρις από την άλλη, όπως καταγράφει η ποιήτρια.

Θαυμασμός για το ποίημα της Ευαγγελίας Τάτση με τίτλο «Τζουκ μποξ». Οι αθάνατοι πεθαμένοι μας, αυτό το αόρατο σχοινί που μας ενώνει. Ένα παιχνίδι με τα κέρματα -φιλοδώρημα στον βαρκάρη του περάσματος για τον Κάτω Κόσμο- και τα κέρματα για τις τελευταίες παραγγελιές στο τζουκ μποξ, παρατάσεις ζωής και ανάμνησης των κεκοιμημένων.

Το ποίημα «Ακακίες στη σαβάνα» αναιρεί όλες τις αναφορές των προηγούμενων ποιημάτων, ακυρώνει όλους τους σταθμούς που μας σημείωσε η Ευαγγελία Τάτση στον χάρτη ανάγνωσης της ποιητικής συλλογής της και όλους τους ρόλους που υιοθετήσαμε ή ταυτιστήκαμε με αυτούς κατά την ανάγνωση της συλλογής. Άραγε, ποιο είναι το ψέμα και ποια η αλήθεια μέσα από της ποίησης τα σκηνικά και τις ενδυμασίες;

Και φτάνουμε στο τέλος με το ποίημα «Η λύπη του κόσμου», αυτήν τη φορά αφιερωμένο στον Κωστή. Και αναρωτιόμαστε: Ήττα και τέλος ή νέα αρχή; Η ποιήτρια ξέρει πως ο κόσμος μπορούσε να αλλάξει πάλι και το δηλώνει. Μαζί της κι εμείς. Η λύπη του κόσμου μικρές πικρές μπουκιές στο στόμα των πτηνών και το δικό μας, που γερνάμε ανόρεκτα. Γράφει η ποιήτρια: Ίσως η μνήμη να μας εξολοθρεύσει όλους, οι μισοί να πεθάνουμε από άνοια, οι υπόλοιποι από τις αναμνήσεις.

Κρατώ το Α της άνοιας και το Α των αναμνήσεων, και σημειώνω στο τετράδιό μου: Αυτό το Α να ξαναγίνει η αρχή του κόσμου, του νέου κόσμου που περιμένει τους ποιητές και τις ποιήτριες να εμφυσήσουν τη ζωή μέσα του.

Καλοτάξιδη η νέα ποιητική συλλογή της Ευαγγελίας Τάτση, καλή σπορά, καλή συγκομιδή να δώσει, γιατί το αξίζει.