Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Σαρκασμός, ειρωνεία, καμουφλαρισμένη απελπισία;»
18/01/2022, 11:24 μμ

«Σαρκασμός, ειρωνεία, καμουφλαρισμένη απελπισία;»

Γράφει η Ζέτα Κουντούρη //

 

Κώστας Κατσουλάρης «Αφαίας και Τελαμώνος», Μεταίχμιο 2021, σελ. 144

 

Σαρκασμός, ειρωνεία, καμουφλαρισμένη απελπισία; Αναρωτιέμαι ποιο από τα τρία θα διάλεγα να αναφέρω αν μου ζητούσαν να κατονομάσω το κύριο χαρακτηριστικό της τελευταίας συλλογής διηγημάτων του Κώστα Κατσουλάρη, με τίτλο ΑΦΑΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΛΑΜΩΝΟΣ, εκδόσεις Μεταίχμιο.

Προς τη μεριά της Ακρόπολης, σε μια από τις λιγοστές νεόδμητες πολυκατοικίες στη συνοικία, ένα κόκκινο βαν είχε σφηνώσει στον ημιώροφο, η αριστερή πίσω ρόδα του μετεωριζόταν στον αέρα. Ακριβώς κάτω από το μπαλκόνι μας, ένα κοκαλιάρικο λευκό σκυλί ισορροπούσε ατάραχο σε μια μουλιασμένη πόρτα, πλέοντας καταμεσής του δρόμου, με βλέμμα πράο, προσηλωμένο στον ορίζοντα. Είχαμε σωθεί», διαβάζουμε στο ένα αυτί του βιβλίου.

Πιο ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το περιεχόμενο παίρνουμε από το οπισθόφυλλο, όπου διαβάζουμε: «Τι κάνει ένα οπισθόφυλλο όταν το βιβλίο λείπει;»

Ομολογώ ότι αρχικά ξαφνιάστηκα όταν τέλειωσα και τις εικοσιτέσσερις ιστορίες της συλλογής. Κοιτάζοντάς τες όμως ξανά, όχι μία αλλά πολλές φορές, όπως κάνω με τα περισσότερα διαβάσματα που βρίσκω ενδιαφέροντα, διαπίστωσα ότι το ξάφνιασμα γινόταν όλο και πιο ευχάριστο και, μολονότι πικρό, oλοένα και πιο απολαυστικό. Σαν τι να θέλει να  μας πει ο συγγραφέας, αναρωτιόμουνα, μέσα από αυτές τις μισοπάλαβες ιστορίες του, όπου μοιάζει να μας κλείνει το μάτι και να μας ζητά να γίνουμε συνένοχοι στην απρόβλεπτη και συχνά ανολοκλήρωτη γραφή του;

Στο διήγημα «Pitch», ο Τζέρι, ένα γερασμένο αστέρι του κινηματογράφου, ξέροντας ότι πλησιάζει το τέλος του και θέλοντας να απολαύσει την αντίδραση που θα έχει η ανακοίνωση του θανάτου του στους φανατικούς θαυμαστές του, στήνει γύρω του μια παγίδα μέσα στην οποία κινδυνεύει να πέσει πρώτος ο ίδιος. «Πόσο θα  κρατήσει όλο αυτό το θέατρο και πού στον διάβολο βρίσκεται τώρα ο Τζέρι;  Ε, πώς το ακούς;» διαβάζουμε στο τέλος της συγκεκριμένης ιστορίας, ένα τέλος ανατρεπτικό, όπως στα περισσότερα διηγήματα της συλλογής.

Τι κάνει, όμως, τελικά, σ’ αυτό το βιβλίο ο Κατσουλάρης; Αστειεύεται; Διεκτραγωδεί αποστασιοποιημένος τον ανθρώπινο πόνο, όπως στο διήγημα «Aνθρωπόπιτα», όπου, χωρίς κανένα ίχνος συμπόνιας, περιγράφει το πώς στοιβάζονται οι μετανάστες, χειρότερα κι από ζώα, σε ένα άθλιο πλεούμενο κι ετοιμάζονται προς θεαματική εξόντωση στην πιο κατάλληλη προς φωτογράφιση στιγμή; Σοβαρολογεί μέσα από το παράλογο κάποιων καταστάσεων και συμπτώσεων, όπως στο διήγημα «Πλατεία Κένεντι» με την τραγική κατάληξη, ή συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο; Σε πολλές αφηγήσεις μοιάζει να μην υπάρχει έλεος.

Στο διήγημα «Σταδιακή εξασθένηση των ανέμων», που είναι από τα μεγαλύτερα της συλλογής, μας περιγράφει την περιπετειώδη και γεμάτη ανεξήγητα συμβάντα παραμονή δυο φιλικών ζευγαριών στην Τήνο, παραμονές της Παναγίας. Οι άνεμοι, ως συνήθως, λυσσομανάνε και  πλήθος κόσμου (ουκ ολίγοι Τσιγγάνοι ανάμεσά του), μπουσουλάνε –λόγω τάματος– στις ανηφόρες της εκκλησίας. Χαοτικές συζητήσεις και αλλοπρόσαλλες  παρεξηγήσεις διαμείβονται ανάμεσα στα δυο ζευγάρια με αποκορύφωμα το δυνατό χαστούκι που δίνει χωρίς προφανή λόγο η Μαργαρίτα, η γυναίκα του ενός, στο μονάκριβο αγόρι του άλλου, αφήνοντας άναυδη την παρέα. Καθώς περνά η ώρα κι αποφασίζουν να φύγουν από την παραλία όπου συνέβαιναν όλα αυτά, διαπιστώνουν ότι η Μαργαρίτα, δεινή κολυμβήτρια, αγνοείται  κάπου στη φουρτουνιασμένη θάλασσα. Και στη συνέχεια διαβάζουμε:

«Λίγο παραπέρα, ο συγγραφέας αυτής της ιστορίας αποφάσισε κάπου εδώ να την ολοκληρώσει, αφήνοντας το τέλος ανοιχτό σε δυσοίωνες εικασίες για το τέλος της ηρωίδας του».

Το διήγημα «Πειρασμός στον Άγιο Αντώνιο», ένα από τα πιο παράξενα της συλλογής, ο κεντρικός ήρωας μέσα από πρωτοπρόσωπη αφήγηση εξιστορεί πώς έγινε μάρτυρας στην επίθεση και τον σοβαρό τραυματισμό μιας κοπέλας από έναν άγνωστο και πώς, ωθούμενος από μια ακατανίκητη δύναμη, όρμησε ο ίδιος εναντίον του και τον πέταξε πάνω στις ράγες του συρμού που κατέφθανε. Θεωρεί ότι η κοπέλα που έσωσε και πέρασε μια νύχτα μαζί της για να την φροντίζει ήταν ο εξ ουρανών άγγελός του. Στην καταληκτική πρόταση διαβάζουμε: «Αθώος, τι άλλο;»

 

Κώστας Κατσουλάρης

 

Σ’ ένα άλλο διήγημα, το «Inbox» σατιρίζεται εύστοχα το συγγραφικό σινάφι και  καταδεικνύονται τρόποι με τους οποίους επίδοξοι συγγραφείς και ποιητές προσπαθούν να αναδείξουν εαυτούς και τα έργα τους: «Καλησπέρα-Αν μπορείτε ψηφίστε στην κατηγορία της ποίησης το βιβλίο μου “Τρυφερά Κουτσαίνω».

Αξίζει να επισημάνει κανείς το πόσο αρμονικά συμβαδίζουν το αστείο, το σκόπιμα (μελο)δραματικό και το ανεξήγητο στα κείμενα του βιβλίου.  Στο «Αναγκαία μεταρρύθμιση», ο ομιλητής, σε μια εκτενή και μεγαλόστομη αναφορά οκτώ σελίδων, αποδίδει την αναγέννησή του ποδοσφαίρου –και μέσω αυτού και του σύγχρονου πολιτισμού–  στην αντικατάσταση της στρογγυλής μπάλας από «τη γνώριμη σε όλους μας μπάλα κύβο». 

Δεν νομίζω να υπήρξε αφήγημά εντός της συλλογής που να το τελείωσα και να μην αναρωτήθηκα χαμογελώντας σαν τι να θέλει να πει ο ποιητής. Αποκορύφωμα της έκπληξης το διήγημα, το αποκαλούμενο «Οδός», όπου αραδιάζονται τάχα ξεκάρφωτα ονόματα δρόμων χωρίς καμιά αλφαβητική ή εννοιολογική συνοχή και στο τέλος υπάρχει η λέξη:

(συνεχίζεται)

Θα μπορούσα να παραθέσω πολλές ακόμη ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τις εικοσιτέσσερις εκτενείς ή σύντομες ιστορίες –ασφαλώς ούτε το νούμερο είναι τυχαίο– θεωρώ όμως καλύτερο ο αναγνώστης να τις ψάξει μόνος του, δίνοντας και την όποια προσωπική του ερμηνεία. Άλλωστε, καθώς διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο, οι ιστορίες αυτές «συνομιλούν μεταξύ τους και φλερτάρουν με τα κάθε λογής όρια», φράση που θεωρώ τολμηρή και προκλητική ταυτόχρονα.

Είχε καιρό να πέσει στα χέρια μου ένα ανάγνωσμα όπου το παράλογο να εισέρχεται τόσο αιφνίδια στην αφήγηση ή να καθορίζει τον πυρήνα της. Έχω διαβάσει τα περισσότερα βιβλία του Κώστα Κατσουλάρη, ενός συγγραφέα  καταξιωμένου, και θα πω για άλλη μια φορά ότι αυτή η στροφή της γραφής του με ξάφνιασε ευχάριστα. Ζούμε σε μια τρελή εποχή κι αυτό αναδεικνύεται πέραν κάθε αμφιβολίας στην παρούσα συλλογή του. Θα τελειώσω με τους δυο στίχους που προτάσσονται ως μότο του βιβλίου, παρμένοι από Το Τριζόνι, της Μαρίας Λαϊνά:

       Ό,τι μπορώ να αισθανθώ

       βγαίνει από ρωγμές και τρύπες

             

 

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top