Fractal

Ο κύριος Λώρενς

Γράφει ο Απόστολος Θηβαίος //

  

“100 Χρόνια Ποίηση”, Λώρενς Φερλινγκέτι, Εκδόσεις 24 Γράμματα, Μετάφραση Ρούμπη Θεοφανοπούλου

 

Την ώρα που γράφεται ετούτο το σημείωμα, ποιήματα σαν αυτά του Λώρενς Φερλινγκέτι φαντάζουν ως η μόνη σωτηρία της ψυχής μας. Έξω και πέρα από τον αιώνα της εικόνας που πια εγκαθιδρύεται, την καινούρια χιλιετία των πράξεων, των άσκοπων ταχυτήτων που θάβουν κάτω από τόνους χώματος και εξέλιξης τον ίδιο τον ανθρώπινο λόγο. Οι νεαρές ποιήτριες και οι ποιητές που σήμερα χαράζουν τις πρώτες τους λέξεις στο μεγάλο στιχοδρόμιο του κόσμου, μας κερνούν ήχους από παμπάλαια νερά. Γυρεύουν την αίσθηση του χρονικού μες στις κιβωτούς όλων των ρευμάτων που κύλησαν πάνω από την ανθρώπινη δημιουργία διαμορφώνοντας την μνήμη και το μέλλον της. Γυρεύουν την αίσθηση με στα ποιήματα του Λώρενς Φερλινγκέτι που λάμπουν καθώς πάντα πάνω από την βαθιά ρωγμή του Σαν Φρανσίσκο.

 

Έι Λώρενς, διαλυμένε μου φίλε, λέξεις και χτύπος, μια σφυρά στην πονεμένη νύχτα, θρύψαλα φεγγάρια και ανοιχτά παράθυρα. Αυτά τα τελευταία φαντάζουν η πιο μακρινή μας ελπίδα. Έι Λώρενς, παλιέ αγαπημένε ποιητή, σπουδαίε μου Ίκαρε, φτάνεις μέσα από τις τοιχογραφίες του αιώνια νέου κόσμου, έρχεσαι μέσα από τον ήχο και τις μυρωδιές των δρόμων, ήσυχος με το αφοπλιστικό σου χαμόγελο, χτυπώντας την ίδια στιγμή λέξη και ανθρώπινη χορδή. Έι Λώρενς, το ωραιότερο με τα ποιήματά σου είναι πως κρατιούνται όρθια μες στον κόσμο που τα ακυρώνει, σπουδαίες προσευχές που ηχούν μες στα χρόνια. Στίχοι που ακόμη τραγουδούν ανάμεσα σε σωρούς ελαστικά, σκραπ και άχρηστες, λευκές μέρες.

Ο Λώρενς Φερλινγκέτι δεν χρειάζεται συστάσεις. Μήτε η αμερικανική διανόηση που άτολμα καταχώρησε δίχως να μελετήσει στο αναγκαίο βάθος τα ποιήματα μιας ολόκληρης γενιάς στους γνώριμους καταλόγους της. Η γενιά του Λώρενς ανέκτησε μες στις δεκαετίες όλη εκείνη την γραφικότητα που η μοντέρνα φιλολογία προσδίδει στο αξεπέραστο έργο, μόνο και μόνο για να καταστήσει φολκλορικό το βαθύτερο μήνυμά της.

Η καθηγήτρια Λιάνα Σακελίου πριν από μερικά χρόνια θέτει το ερώτημα για την ολοκλήρωση ενός κύκλου, για την οριστική μελέτη και την ταξινόμηση του έργου των Κέρουακ, Γκίνσμπεργκ, Φερλινγκέτι και άλλων σε καταλόγους με αναμνηστικό πρόσημο. Το ερώτημα έχει να κάνει με την δυνατότητα της γενιάς των μπητ να παραμείνουν δυναμικά πρωτοπόροι με το ποιητικό υλικό και την πρόζα που ο εσωτερισμός τους έφερε στο προσκήνιο. Η απάντηση αρκείται στην επανάληψη των συστάσεων του καινούριου, αναγνωστικού κοινού με το ιδιαίτερο λούστρο που χαρακτηρίζει την ποίηση του ταξιδιού, τον στίχο του δρόμου, αυτόν που καραδοκεί ολόκληρη την αμερικανική φιλολογία, συνομιλώντας με τον γέρο Ουίτμαν και το μέλλον.

Ζωγράφοι και ποιητές διατρέχουν τους λεπτουργημένους στίχους του Λώρενς. Καταγγελτικός, δεμένος στο άρμα του χρόνου μα απαλλαγμένος από την εξωφρενική ροή του, κοιτά το πρόσωπό του μέσα από το παραμορφωτικό γυαλί της Αμερικής , αναδεύοντας την παιδική ηλικία του κόσμου και του εαυτού του. Τα ποιήματά του Λώρενς κουβαλούν στοιχεία της πλατύτερης ζωής, η μαρτυρία τους συνιστά το αντικείμενο της ίδιας της ύπαρξής τους. Η γλώσσα τους ελκύει ατμούς ποιητικούς, σκηνές εν στύσει, μιας λογοτεχνίας παρατηρητικής, εξωστρεφούς, γεμάτης από το ήλεκτρο που στοιχειώνει την ζωή εκεί έξω και της παραχωρεί το δικαίωμα να σαρώνει, να εγκιβωτίζει και κάποτε να απελευθερώσει τραβώντας χέρι χέρι με την ιστορία στην τρομερή επανάληψη της τελευταίας. Οι στίχοι του Λώρενς πατούν, όχι στην γλώσσα μα την αίσθηση, το ασφαλέστερο υλικό της ποιητικής δημιουργίας. Και η Ρούμπη Θεοφανοπούλου το γνωρίζει σε βάθος μετά από την ενασχόλησή της, σχεδόν μισό αιώνα πια με την ποίηση του Φερλινγκέτι και την αμερικανική, λογοτεχνική πρωτοπορία. Η εργασία της κυρίας Θεοφανοπούλου μεταγγίζει την ατμόσφαιρα ενός παλιού αιώνα. Οι στίχοι του Λώρενς και οι μεταφράσεις της συνιστούν εκείνους τους καθρέφτες που δείχνουν την πορεία της ζωής, τις παλινωδίες, τις ήττες μα και το είδος μιας ανθρώπινης φιλοδοξίας που κατοχυρώνει την πίστη μας στο μέλλον.

 

Lawrence Ferlinghetti

 

Η Ρούμπη Θεοφανοπούλου και οι εκδόσεις των 24 γραμμάτων φέρνουν στο προσκήνιο την ποίηση ενός σπουδαίου δημιουργού. Κάποιου που ονειρεύεται όπως ο ανεμιστός γέρος της αμερικάνικης ενδοχώρας, προτού προβεί στις πλαστικές αυθαιρεσίες, τους υπαινιγμούς, την αυθαιρεσία στην αναπαράσταση ενός υλικού που παραμένει πάντα ίδιο και απαράλλαχτο, περιφρονώντας κάθε κίνδυνο, γυρεύοντας την αυτονομία του υλικού, την διαχρονικότητά του έξω και πέρα από τις ανθρώπινες, πνευματικές ρίζες. Ο Λώρενς τραγουδά την αμερικανική σιγαλιά, περνά τις ώρες του παίζοντας στο πεντάγραμμο της νύχτας παλιές, καλές μελωδίες της ενδοχώρας. Συχνάζει στους πίνακες του Έντουαρντ Χόπερ, σκοτώνει την ώρα του στα ποτοπωλεία του Μπρούκλυν, παρακολουθεί αδιάφορους αγώνες μπιλιάρδου και πεθαίνει τα κατακίτρινα, σχεδόν αφανισμένα  μεσημέρια. Η Ρ. Θεοφανοπούλου μεταφράζει τις έξοχες σκηνές με τα ριγμένα φορέματα και τα εντατικά σώματα, όμως εντοπίζει, όπως η ίδια επισημαίνει στο προλογικό της σημείωμα ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό στην ποίηση του Λ. Φ. Και αυτό δεν είναι άλλο από την στράτευση του ποιητή στην εκ νέου ανάδειξη των στιχουργών που άδοξα χάθηκαν, στο αντικαθρέφτισμα που γεννιέται από μια πυκνόφυτη κορυφογραμμή, σπαρμένη δροσιά πρωινή, στα σύμβολα και τις αρχές του αμερικανισμού, στις βασικές διακηρύξεις του. Μια χώρα, ένας κόσμος με λαμπρές ιδιαιτερότητες και παραισθήσεις παρελαύνει μέσα από τους στίχους του Λώρενς. Αφήνει ουρλιαχτά  πάνω από τα πιο βαθιά της ρήγματα, μέσα από εκεί γυρεύει λίγο φως και επιμένει. Στις ψαλμωδίες των ύμνων, στους επιτάφιους θρήνους , στο όραμα των ποιητών που θα φτάσουν με χαρτονένιες πανοπλίες και με στίχους πάνοπλους φτιαγμένους από τα ίδια τα υλικά της κοινωνίας και των ανθρώπων της. Ο Λώρενς παλεύει με την αμερικάνικη σιωπή, αποκαλύπτει τα μυστικά του μονάχα στο νερό που διαθέτει μια ηλικία αρχαία και σοφή. Ξεχωρίζει τον ήχο από το ταμπούρλο της πεδιάδας, ακούει βουβό το παρελθόν και το μέλλον της ποίησης, γίνεται ο ακίνητος ενεστώτας χρόνος του Λόρκα, γυρεύοντας κάτι πλάι στον εξερευνητικό του εαυτό, τον προικισμένο με την αίσθηση της αναζήτησης, με τον ενθουσιασμό για τις καινούριες κατακτήσεις, τις νέες συγκινήσεις. Ο κόσμος του Λώρενς Φερλινγκέτι δεν διαθέτει υποκοριστικά. Κινείται στην κόψη της πραγματικότητας γυρεύοντας το αληθινό βλέμμα εκείνου του γκριζομάλλικου, κακομαθημένου παιδιού που στρογγυλοκάθεται στα πόδια μιας γιγαντωμένης Αμερικής. Η μνήμη δεν συνιστά για τον Λώρενς το είδος της καθηλωτικής βαρύτητας. Γράφει και τραγουδά φυσικά, που και που φοβάται μα τούτη η αθεράπευτη λαογραφία τον εμπνέει, τον κρατά ίσως ζωντανό.

 

Ποιητής, στοχαστής, Αμερικάνος, ένα παιδί κάτω από τα φώτα της πόλης. Τα χέρια του έφτιαξαν μερικές από τις καλύτερες ιστορικές καλλιγραφίες, προϊόντα της αμερικανικής ενδοσκόπησής του. Η προσφορά του στην αμερικανική λογοτεχνία αλλά και η επίδρασή του, ως εκφραστή της ποιητικής γενιάς των μπητ, κατοχυρώνει σήμερα το έργο του και το αναδεικνύει στις υψηλότερες βαθμίδες. Τα ποιήματά του φαντάζουν πρόζες, όμως ο ίδιος λέει, πως η σύγχρονη ποίηση έχει έναν ήχο πνιγμένο όπως κάθε άντρας και γυναίκα της σύγχρονης πόλης. Απομένει για πάντα στην καρδιά του όπως λέει, ένα μοναδικό τραγούδι αηδονιού, ευκαιρία για την ευτυχία μας την ίδια. Και φιλοδοξία, σημειώνει ο συγγραφέας αυτού του σημειώματος.

Οι εκδόσεις 24 Γράμματα και η έξοχη μεταφράστρια κυρία Ρούμπη Θεοφανοπούλου συνεργάζονται για να επαναφέρουν στο αναγνωστικό προσκήνιο το σφριγηλό και αιώνια νεανικό έργο του Λώρενς Φερλινγκέτι. Η προσφορά τους παραμένει σπουδαία, λαμβάνοντας υπόψη την απόσταση που χωρίζει πια τον σύγχρονο κόσμο από το τραγούδι του εαυτού του. Ετούτο το σημείωμα έρχεται να φωτίσει αυτήν την μοναδική εργασία των εκδόσεων 24 γράμματα που τραγουδά ξανά το ωραίο έπος μιας Αμερικής που έσφυζε από ελπίδα και προβληματισμό, αναζητώντας στην χιμαιρική γοητεία την μελλοντική τάξη των πραγμάτων.

 

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top