Fractal
Home / ΙΣΤΟΡΙΑ / Η τεχνολογική αξία του Λαυρίου
05/06/2014, 10:56 πμ

Η τεχνολογική αξία του Λαυρίου

του Κωνσταντίνου Παναγόπουλου //

 

Lavrio1Το Βιομηχανικό Λαύριο, πεδίο αποκάλυψης, για τον τρόπο ανάπτυξης της χώρας.

Όταν λέμε «Η σημασία του Λαυρίου», εννοούμε τη σημασία του Βιομηχανικού Λαυρίου. Πρόκειται για τις μεταλλευτικές και μεταλλουργικές δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν με βάση τη γνωστή από την αρχαιότητα μεταλλοφορία της Λαυρεωτικής. Το Βιομηχανικό Λαύριο είχε αφετηρία το έτος 1860 και πέρας το έτος 1984. Κάλυψε με συνεχή δραστηριότητα μια χρονική περίοδο 124 ετών. Η σημασία του συνδέεται με το γεγονός ότι η μεταλλευτική και μεταλλουργική του δραστηριότητα αποτέλεσε την εισαγωγή της χώρας στη βιομηχανική εποχή και την απαρχή της οικονομικής ανάπτυξης του νέου ελληνικού κράτους.

Έχει ξεχωριστή σημασία μια επίσκεψη στις παλιές εγκαταστάσεις της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων στο Λαύριο. Οι εγκαταστάσεις αυτές αποκαταστάθηκαν από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και σήμερα λειτουργούν ως τεχνολογικό και πολιτιστικό πάρκο. Οι περισσότεροι από τους επισκέπτες εκφράζουν την επιθυμία να επισκεφτούν τους ίδιους αυτούς χώρους και πάλι. Το Βιομηχανικό Λαύριο δεν αρκεί να το επισκεφτείς και να το δεις μια φορά − δεν εξαντλείται ούτε ως θέμα ούτε ως εντύπωση. Χρειάζεται να το επισκεφτείς και να το δεις πολλές φορές, αναλογιζόμενος κάθε φορά τις γνώσεις στις οποίες στηρίζεται και το είδος των εντυπώσεων τις οποίες δημιουργεί. Το φαινόμενο υπερχειλίζει στο χώρο. Ο επισκέπτης, ενώ αντιλαμβάνεται την πυκνότητα των εντυπώσεων, δεν μπορεί να τις ελέγξει συνολικά ή να συλλάβει τις αιτίες και τις τυχαιότητες που τις δημιούργησαν. Και αυτό ισχύει τόσο για τον ενήμερο επί της σχετικής τεχνολογίας επισκέπτη όσο και γι’ αυτόν που το επισκέπτεται για πρώτη φορά και δε γνωρίζει τίποτα.

Όλα ξεκίνησαν από τα κατάλοιπα του Αρχαίου Λαυρίου. Οι απαρχές του χάνονται στα βάθη των αιώνων. Από το 3000 π.Χ. υπάρχουν ευρήματα μεταλλευτικής και μεταλλουργικής δραστηριότητας στην περιοχή. Συστηματική δραστηριότητα άρχισε να αναπτύσσεται από τον 7ο π.Χ. αιώνα, με αποκορύφωμα τον 5ο π.Χ. αιώνα, την εποχή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Με τη παρακμή της Αθήνας σταδιακά αρχίζει και ο περιορισμός των μεταλλευτικών και μεταλλουργικών δραστηριοτήτων του Λαυρίου. Τον 1ο π.Χ. αιώνα τα μεταλλεία του Λαυρίου πρακτικώς εγκαταλείπονται. Ίσως είναι ενδιαφέρον να αναφέρουμε ότι κατά τη περίοδο αυτή πραγματοποιήθηκε παραγωγή μεταλλικού μολύβδου 1.500.000 τόνων μεταλλικού μολύβδου και 3.500 τόνων αργύρου − το διεθνές νόμισμα της εποχής

Το Αρχαίο Λαύριο έχει καταστατικούς δεσμούς με τον πολιτισμό της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Στη σχετική βιβλιογραφία αναφέρεται ως υπόδειγμα οικονομικής και πολιτικής ανάπτυξης. Όπως όμως και αν έχουν τα πράγματα, αποφασιστικό στοιχείο είναι ότι το Αρχαίο Λαύριο ήταν η αφετηρία του νεότερου Βιομηχανικού Λαυρίου.

Συνήθως, τα μεταλλεία και τα μεταλλουργεία που εγκαταλείπονται δεν κατεδαφίζονται. Παραμένουν έτσι εγκαταλειμμένα, θύματα λεηλασιών και ερείπωσης. Παρ’ όλα αυτά, για πολλούς και ποικίλους λόγους, όλα τα κατάλοιπα αυτά με την πάροδο του χρόνου αποκτούν αξία. Πρώτα, ως ιστορική γνώση, αφού αφορούν σε συγκεκριμένους τρόπους παραγωγής και οργάνωσης της κοινωνίας και της παραγωγής της εποχής. Έπειτα, ως οικονομική αξία, αφού το εξελισσόμενο επίπεδο τεχνολογίας και οι αναπτυσσόμενες αγορές προσδίδουν νέα αξία στα απορρίμματα και τα υπολείμματα του παρελθόντος.

Για πάνω από 18 αιώνες τα κατάλοιπα του Αρχαίου Λαυρίου ήταν εκτός οποιασδήποτε χρήσης. Η όποια αξία τους παρέμενε λανθάνουσα.

Η πρώτη κίνηση για αξιοποίηση γίνεται από τον επιχειρηματία Γεώργιο Παχύ, ο οποίος με αίτησή του ζητούσε την άδεια για την εκμετάλλευση των σκωριών των Αρχαίων − κατάλοιπα της μεταλλουργίας της εποχής (Νοέμβριος 1860). Με αφορμή την αίτηση αυτή, το Υπουργείο Οικονομικών θέτει −ως κράτος πλέον− το θέμα του Λαυρίου. Τρεις σημαντικοί Έλληνες αναλαμβάνουν να ξεκαθαρίσουν το θέμα και να φέρουν στο προσκήνιο την αξία του Λαυρίου για την εποχή και τη χώρα. Ήταν ο Ευστάθιος Σίμος, εξωκοινοβουλευτικός Υπουργός Οικονομικών της χώρας, ο Παναγιώτης Βουγιούκας, χημικός, ο οποίος εκτελούσε χρέη διευθυντή στο Β΄ Τμήμα του Υπουργείου Οικονομικών, στέλεχος του Υπουργείου, και ο Ανδρέας Κορδέλλας, μεταλλειολόγος με εντυπωσιακές σπουδές εκτός της χώρας.

Από το σημείο αυτό αρχίζει η πρώτη σοβαρή βιομηχανική δραστηριότητα που αναπτύχθηκε από τα πρώτα χρόνια του νέου ελληνικού κράτους. Η ίδια η πόλη, το σημερινό Λαύριο, δημιουργήθηκε από αυτή τη δραστηριότητα, συνδέθηκε με αυτήν και αποτέλεσε το ουσιαστικό της στοιχείο.

Lavrio2Όπως δείχνουν τα πράγματα, η πορεία μιας κοινωνίας που καταπιέζεται από τις ανάγκες της και ελέγχεται από τρόπους παραγωγής που αλλάζουν ουσιαστικά είναι ίσως το καλύτερο πεδίο να ανιχνεύσουμε νοοτροπίες και συμπεριφορές με μόνιμο, ή παραμόνιμο, χαρακτήρα που καθορίζουν τις εξελίξεις. Από αυτή την άποψη το Λαύριο των 125 χρόνων είναι ο προνομιακός χώρος για την έρευνα που αποβλέπει στο να δώσει απαντήσεις σε πολλά από τα ερωτήματα του σημερινού προβλήματος ανάπτυξης της χώρας. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στις νοοτροπίες και συμπεριφορές όσων μετέχουν ή εμπλέκονται στις προσπάθειες.

Ακόμη, μέσα από την πορεία του συγκεκριμένου έργου μπορούμε να διακρίνουμε τους παράγοντες που συνδέονται με την αποτελεσματική, με την ευρύτερη σημασία, αξιοποίηση μιας οικονομικής δυνατότητας όπως, στην προκειμένη περίπτωση, των σημαντικών μεταλλοφόρων κοιτασμάτων της Λαυρεωτικής.

Θα σταθούμε σε συγκεκριμένα γεγονότα της πορείας αυτής, όπου τα εμπλεκόμενα φαινόμενα αποσαφηνίζουν τον εναγκαλισμό του νέου τρόπου παραγωγής από παράγοντες υπαρκτούς, αλλά λανθάνοντες ή αφηρημένους ή φαινομενικά ασήμαντους. Έτσι, θα σταθούμε στον τρόπο εκκίνησης του έργου, στον υπολογισμό της αξίας των ορυκτών καταλοίπων των Αρχαίων, στην εμπλοκή των θεσμών, στην οικείωση με την τεχνολογία.

Πριν απ’ όλα, θα αναφερθούμε σε αυτά που άφησαν οι Αρχαίοι, και ιδιαίτερα στη σημασία τους

Τα εγκαταλειμμένα μεταλλεία και μεταλλουργεία του Λαυρίου παρέμειναν σε λανθάνουσα κατάσταση, ως εν δυνάμει πηγές κάποιας αξίας. Οι αξία αυτή θα μπορούσε να προκύψει από ό,τι δεν μπόρεσαν να εκμεταλλευτούν οι αρχαίοι ή από ό,τι δεν είχε αξία γι’ αυτούς. Δηλαδή, μεταλλεύματα που δεν είχαν εντοπισθεί την εποχή εκείνη ή μεταλλεύματα και απορρίμματα τα οποία, με τις επικρατούσες την εποχή συνθήκες, δεν ήταν εκμεταλλεύσιμα. Αυτό ακριβώς συνέβη. Στη περιοχή του Λαυρίου μετά τους Αρχαίους, και μεταλλεύματα που δεν είχαν εντοπισθεί υπήρχαν και απορρίμματα οικονομικής αξίας. Έτσι, λοιπόν, οι αρχαίοι μας πρόγονοι −εκτός των άλλων− μας κληροδότησαν και ένα ορυκτό δυναμικό μεγάλης οικονομικής αξίας.

Από τις αρχές του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα αυτή την αξία ανέλαβε να διαχειριστεί το νέο ελληνικό κράτος.

Σε συνέχεια της κατατοπιστικής αυτής εισαγωγής, σε επόμενα σημειώματα, θα αναφερθούμε σε γεγονότα της εποχής που αφορούν σε συγκεκριμένα προβλήματα της σημερινής ανάπτυξής της.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top